Dlaczego dzielenie zainteresowań i uwagi jest takie ważne w spektrum autyzmu?

Reklamy

Dziecko nauczyło się, że patrząc na ciebie, przychodząc do ciebie, aby wyrazić swoje potrzeby i pragnienia, podążając za twoim przewodnictwem (a także widząc, że ty podążasz za jego) oraz ciesząc się aktywnością w towarzystwie drugiej osoby zyskuje nagrody. Zrozumienie tej zależności może dziecku z ASD nie przychodzić z równą łatwością jak innym dzieciom.

Ma to ogromne znaczenie z punktu widzenia potencjału uczenia się dziecka, zarówno w ustrukturyzowanych okolicznościach edukacyjnych, jak i w bardzo ważnym świecie społecznym, w którym dzieci wchodząc w interakcje z innymi osobami zdobywają wiele nowych informacji i rozwijają sposób ich pojmowania.

Niemniej jednak te podwójne (zachodzące w obie strony) interakcje nie wystarczają. Nadszedł czas, by nauczyć dziecko jak dzielić uwagę skierowaną na przedmioty i inne ciekawe zdarzenia z innymi osobami. Zdolność dzielenia uwagi z innymi ludźmi nazywamy trójkątem wspólnej uwagi lub uwagą potrójną (ang. triadic attention). Termin ten odnosi się do trzech punktów trójkąta uwagi – dziecka, ciebie oraz centrum uwagi dziecka. Dzięki budowaniu pola wspólnej uwagi ludzie dzielą się informacjami, emocjami bądź własnym stosunkiem do interesującego wydarzenia.

Przypomnij sobie sytuację kiedy jadłeś obiad z przyjacielem i zauważyłeś coś niezwykłego bądź interesującego. Prawdopodobnie spojrzałeś na ciekawy obiekt, a następnie w sposób naturalny zostałeś zmotywowany, aby podzielić się tym, co widziałeś ze swoim przyjacielem. Spojrzawszy na interesujący widok zwróciłeś się ku przyjacielowi, a następnie skomentowałeś lub wskazałeś ten obiekt, a po chwili ponownie spojrzałeś na przyjaciela, aby się upewnić, czy patrzy tam gdzie ty, oraz by zaobserwować wyraz jego twarzy. Dzieliłeś uwagę z przyjacielem. To pole wspólnej uwagi. Stanowi podstawę procesu uczenia się, komunikowania i nabywania języka przez małe dzieci. Badania wykazały, że umiejętności dzieci w budowaniu pola wspólnej uwagi są silnie powiązane z ich późniejszymi zdolnościami językowymi.

Rodzice i ich dzieci często nawiązują wzajemny kontakt wzrokowy, uśmiechają się do siebie bądź w inny sposób wyrażają zainteresowanie, wykonują gesty (wskazywanie, pokazywanie czy dawanie) oraz wydają dźwięki bądź słowa, aby zakomunikować o czymś, co jedno bądź drugie zauważyło.

Komunikować można się w następujących kwestiach:

Nazw przedmiotów: Mama trzyma w dłoniach okrągły niebieski przedmiot, a gdy jej córka sięga po niego, mówi: To balon.
Działań zachodzących podczas zabawy: Tata wskazuje na pustą przestrzeń w układance i mówi synkowi: Tygrys będzie tutaj.
Instrukcji: Mała dziewczynka kończy swój napój, po czym wręcza pusty kubek babci spoglądając na nią i wydaje dźwięki wyraźnie w ten sposób komunikując: Chcę więcej.
Doświadczeń, którymi chcemy się podzielić: Dziecko wskazuje na psa po drugiej stronie ulicy, na co mama spogląda i mówi: To piesek.

Podstawową umiejętnością, niezbędną aby wspólna uwaga mogła zaistnieć jest zdolność dziecka do przenoszenia spojrzenia z przedmiotu na ciebie. Zanim u dzieci rozwinie się wspólna uwaga, podczas zabawy skupiają się przede wszystkim bądź to na przedmiocie, bądź na osobie, lecz nie potrafią jeszcze przenosić swojej uwagi tam i z powrotem oraz koncentrować się zarówno na przedmiocie, jak i na osobie. Mniej więcej w szóstym miesiącu życia dzieci uczą się przenosić swoje spojrzenie tam i z powrotem pomiędzy przedmiotem a twarzą rodzica. Zdolność ta w dużej mierze sprzyja rozwojowi umiejętności wspólnej uwagi oraz powiązanemu z nią procesowi uczenia się języka, umiejętności społecznych i komunikacji.