Uwaga to jeden z najbardziej podstawowych i najważniejszych procesów umysłowych
Dlaczego dzisiaj piszę właśnie o tym? Ponieważ artykułów o problemach sensorycznych jest bardzo mało natomiast terapii zaburzeń sensorycznych – proporcjonalnie do niewiedzy – bardzo dużo. Co jest podstawą teoretyczną takich terapii? A na czym opierają swoje działania terapeuci od zaburzeń integracji sensorycznej (SI)? Rozumiecie co mam na myśli? – To dobrze.
Faktem jest, że dziewięć na dziesięć osób z autyzmem cierpi na jedno lub więcej zaburzeń sensorycznych. Co ma bardzo duży wpływ m. in. na koncentrację uwagi.
Jak twierdzi Temple Grandin w swojej najnowszej książce: „Spora część badań, do których dokopałam się szukając opracowań problemów sensorycznych u osób z autyzmem, pochodzi z czasopism niezwiązanych z autyzmem, a wiele z nich to publikacje spoza Stanów Zjednoczonych. Nawet w artykułach na temat problemów sensorycznych w populacji autystyków, które pojawiły się w publikacjach dotyczących autyzmu, często słychać użalanie się na temat ogólnie kiepskiego stanu badań. „Niepokoimy się brakiem systematycznych badań empirycznych nad zachowaniami sensorycznymi w ASD i niejasnościami w opisach i klasyfikacji objawów sensorycznych” – tak piszą autorzy pewnych badań z 2009 roku (Crane i in., 2009), podczas gdy autorzy innego badania z tego samego roku (Wiggins i in. 2009) uskarżają się na „niedostatek informacji”. W 2001 roku byłam współautorką tekstu na temat autyzmu w poważnym podręczniku uniwersyteckim („Autism Spectrum Disorders”, Oxford University Press, New York 2011, D. Amaral i in.) . Podrecznik ma ponad 1400 stron. W sumie 81 artykułów. I zgadnijcie. Jedyny artykuł, w którym mowa jest o problemach sensorycznych, został napisany preze mnie. – Temple Grandin, 2016
To tyle o wiedzy naukowców na temat zaburzeń integracji sensorycznej. Przejdźmy teraz do percepcji.
Jak zawęzić pole percepcji?
„Świat jest bowiem wielkim kalejdoskopem kolorów, dźwięków, ruchów, błysków, obiektów i innych ustawicznie zmieniających się elementów. Nie da się postrzegać wszystko naraz, więc musimy w jakiś sposób zawęzić pole percepcji”. – Twierdzi dr Adam Cash dyrektor ds.medycznych dziecięcej kliniki w Palm Springs, specjalizującej się w leczeniu zaburzeń zachowania, uczenia i rozwoju, a także autyzmu.
Uwaga będąca częścią przetwarzania informacji, jest definiowana jako proces poznawczy polegający na wybieraniu z otoczenia bodźców oraz danych do dalszego przetwarzania przy jednoczesnym odrzucaniu innych. W naszym otoczeniu znajduje się bowiem tak wiele informacji, że skuteczne przetwarzanie ich wymaga uprzedniej selekcji.
Goryl
Psychologowie Daniel Simons i Christopher Chabris przeprowadzili znany eksperyment poświęcony uwadze. Prosili oni mianowicie badanych, aby obejrzeli krótki film pokazujący ludzi rzucających do siebie piłkę do koszykówki. Mieli przy tym liczyć kolejne podania. W połowie nagrania w kadr wchodził człowiek w stroju goryla, bębnił się pięściami w pierś, po czym wychodził. Kiedy badacze zapytali uczestników eksperymentu o to, czy zauważyli coś nietypowego, 50% z nich nie miało pojęcia o tym, że na filmie pojawił się niespodziewany gość. Jak widać, silne skupienie na jakiejś czynności skutecznie utrudnia dostrzeganie zjawisk niezwiązanych z przedmiotem koncentracji (zjawisko to czasem nazywa się ślepotą z nieuwagi). Zasada ta leży u podstaw skutecznych w większości pokazów prestigitatorskich. Cóż, nie wierzę w to, że David Copperfield dysponuje mocami magicznymi, ale cenię jego zdolność do manipulowania uwagą widzów.
Istnieją dwa rodzaje procesów uwagi:
uwaga skupiona – koncentracja na jednym przedmiocie przy całkowitym ignorowaniu innych;
uwaga podzielona – skupienie na dwóch lub trzech czynnościach jednocześnie.
Psycholog David Broadbent opracował poznawczy model uwagi, w którym scharakteryzował ją, jako kanał o ograniczonej przepustowości, przez które przechodzą wszystkie dostarczane informacje. W pierwszej kolejności przetwarzane są dane sensoryczne (z ośrodków zmysłów), następnie zaś semantyczne (określające znaczenie). Podstawą modelu Broadbenta było założenie, że informacje muszą zostać przepuszczone przez filtr uwagi, zanim możliwe będzie ich dalsze przetwarzanie.
Model ten nie daje niestety pełnego wyjaśnienia. Dlatego też opracowano inne koncepcje uwagi. Jedno z badań pozwoliło odkryć tzw. efekt cocktail party, stojący w opozycji do teorii Broadbenta. Polega on na tym, że większość osób jest w stanie usłyszeć swoje imię wypowiadane na drugim końcu pokoju, nawet jeżeli w danej chwili zajmuje się rozmową. Obserwacja ta pozwala założyć, że umysł reaguje przede wszystkim na bodźce, jakie uważa za istotne.
Eksperymenty psychologów poznawczych pomogły w zdefiniowaniu uwagi jako procesu dynamicznego, w którym podział na elementy zatrzymywane i dopuszczane do dalszego przetwarzania odbywa się jednocześnie. Teoria poszukiwania sterowanego zakłada z kolei dynamiczny model uwagi. A zatem poszukiwanie pożądanych elementów jest kierowane nieuświadamianą informacją pochodzącą z poprzednich wyszukiwań bądź świadomie przetwarzanych danych. W tym przypadku zakłada się, że proces selekcji ma charakter bardziej aktywny i świadomy niż bierny, jak w teorii Broadbenta” (Cash, 2014).
Dlatego jeśli pracujemy z dzieckiem z ASD musimy mieć świadomość, że większość terapii opiera się na teoriach. Te teorie zwykle nie mają potwierdzenia naukowego natomiast terapie nie są badane lub bardzo niewiele z nich jest poddane badaniom pod kątem skuteczności – oraz rzadko porównuje się je między sobą.
Niewiele z nich znajduje się w Raporcie Państwowej Akademii Nauk (NAS) National Academy of Sciences, Commitee on Educational Interventions for Children with Autisum, NRC, 2001), stwierdza, że istnieją pewne dowody naukowe popierające pewną liczbę metod, w tym DIR/Floortime oraz terapie behawioralne, ale nie ma udowodnionego „związku pomiędzy żadną konkretną metodą terapii a postępami osiąganymi przez dzieci” (s.5) ani „adekwatnych porównań różnych metod kompleksowych terapii w autyzmie (s. 8) (Greenspan, Wieder, 2014).
źródło:
- A. Cash: „Psychologia dla bystrzaków”, Helion, Gliwice 2014
- Laisoura Crane i inni, Sensory Processing in Adults with Autism Spectrum Disorders „, „Autism” 2009 (maj), 13, nr 3, s. 215-228
- Lisa D. Wiggins i inni, „Brief Report: Sensory Abnormalities as Distinguishing Symptoms in Autism and Developmental Disorders in Young Children, „Journal of Autism and Developmental Disorders” 2009, 39, s. 1087-1091
- T. Grandin, R. Panek: „Mózg autystyczny…”, s. 101, Copernicus Center Press, Kraków 2016
- S. I. Greenspan, S. Wieder: „Dotrzeć do dziecka z autyzmem…”, WUJ, Kraków 2014
#arkusz #ASD #Asperger #AspieZaklinaczka #autyzm #dostosowanie #edukacja #emocje #grupa #IPET #komunikacja #lekcja #logopedia #metody #MikiLittleAspie #motoryka #mowa #pedagog #percepcja #premium #program #przedszkolak #przedszkole #psycholog #rewalidacja #scenariusz #scenariusze #sensoryka #SI #sposoby #społeczne #SylwiaBagińska #szkoła #terapia #uczeń #umiejętnościspołeczne #uwaga #uważność #zabawa #zaburzenia #zajęcia #ZespółAspergera #zmysły #ćwiczenia Autyzm
- Radzenie sobie ze stresem – techniki mindfulness dla dzieci
- Mindfulness. Jak być uważnym? – Lekcja dla ucznia ze spektrum autyzmu
- Zazdrość, przytłoczenie – lekcja dla uczniów ze spektrum autyzmu
- Jak praktykować współczucie w miejscu pracy dla samego siebie
- Uważność oddechu – mindfulness dla dzieci – wyciszenie
- Poczucie krzywdy, smutek – nieprzyjazny przyjaciel. Lekcja dla ucznia ze spektrum autyzmu
- Praktyka uważności we wzmacnianiu mądrości
- Uwaga – zabawy rozwijające percepcję słuchową w ASD
- Dlaczego dzielenie zainteresowań i uwagi jest takie ważne w spektrum autyzmu
- Pamięć fotograficzna – zabawa – ćwiczymy uwagę, ASD
- Jak praktyka uważności (mindfulness) wspiera mądrość?
- Świadomość czynników rozpraszających uwagę – arkusz pracy dla ucznia ze spektrum autyzmu
- Uwaga, uważność – Mindfullnes, scenariusze, ASD
- Uwaga ucznia – wzmocnienia ASD
- Lekcje ciszy – inspiracje, scenariusze zajęć dla dzieci ze spektrum autyzmu
autyzmwszkole.com 