Aby zrozumieć pojęcie słabej koherencji należy najpierw objaśnić silną centralną koherencję.
O co chodzi?
Tony Attwood twierdzi, że silna centralna koherencja oznacza, że osoba bez trudu określa, co jest w danej sytuacji najważniejsze, a co zbędne. Wchodząc do dużego pokoju, gdzie dużo się dzieje i w którym jest wiele osób, możemy czuć się przytłoczeni zalewem nowych informacji, radzimy sobie jednak z sytuacją poprzez określanie, co jest ważne i na co należy zwrócić uwagę. Mamy hierarchię priorytetów i zazwyczaj priorytetem jest zauważanie ludzi i rozmów, a nie wzorów na dywanie czy włączników światła (Attwood, 2013).
Uta Frith i Francesca Happe badały profil uczenia się i przetwarzanie informacji u dzieci z autyzmem i zespołem Aspergera i zauważyły pewne interesujące zjawisko (Frith i Happe, 1994). Dzieci te wyjątkowo dobrze zauważają szczegóły, mają zaś znaczne problemy z postrzeganiem i rozumieniem całości, czy też istoty rzeczy. Żeby zrozumieć ten aspekt słabej centralnej koherencji, można sobie wyobrazić, iż ogląda się świat przez papierową tubę przyłożoną do jednego oka, jak przez teleskop, podczas gdy drugie oko jest zamknięte: widzimy szczegóły, ale nie dostrzegamy ich kontekstu (Attwood, 2013).
Nauka
Rówieśnicy dziecka z zespołem Aspergera/ASD mają szerszą perspektywę poznawczą niż ono. Podczas nauki w klasie problemem może się okazać nie uwaga jako taka, ale punkt koncentracji. Uczeń z ZA/ASD ma trudności z kończeniem niektórych działań na czas, ponieważ jest nadmiernie zajęty detalami, koncentruje się raczej na elementach niż na całości. Nauczyciel lub rodzic musi niekiedy wyjaśniać dziecku, na czym powinno się skupiać. Najnowszym terminem jest monotropizm (Murray, Lesser i Lawson, 2005). Osoba z zespołem Aspergera posługuje się nietypowymi strategiami alokacji uwagi, w związku z czym duże obszary potencjalnych informacji nie są rejestrowane poznawczo. Prowadzi to do fragmentarycznego widzenia świata. Osoba może poznawać wyizolowane fakty, ale może mieć problemy z całościową ich analizą […] Dziecko, które musi zanalizować skomplikowaną informację, jest w stanie złożyć dwa jednoczesne zdarzenia w spójną całość i przetworzyć tę informację na głębszym poziomie. Szybko odkrywa centralny, koherentny temat. Jednak dzieci i dorośli z autyzmem mają problem z określeniem, co jest istotne, a co zbyteczne, i z rozszyfrowaniem całościowego wzoru czy znaczenia po to, by stworzyć strukturę umysłową. W celu opisania tego stylu przetwarzania informacji psycholodzy posługują się terminem słaba centralna koherencja (Attwood, 2013).
Elementy
Brytyjski psychiatra Digby Tantam opisał przypadek, który dobrze ilustruje zjawisko słabej koherencji centralnej, czy też brak wpływu kontekstu. Jego pacjent od najmłodszych lat wykazywał objawy autyzmu i miał obsesję na punkcie kolekcjonowania adresów sądów dla nieletnich. Nie wiadomo, jak zrodziło się to dziwaczne zainteresowanie. Mogło by się wydawać mniej dziwaczne gdyby zrodziło się z ogólnego zainteresowania sądami, budynkami czy planami miast. W takiej sytuacji zainteresowania tej osoby nie ograniczałyby się do dogłębnego badania jednego konkretnego fragmentu, lecz stanowiłyby część większej całości. W przypadku tego pacjenta było inaczej. Zapytany, dlaczego nie chce znać adresów sądów powszechnych, odrzekł: „śmiertelnie mnie nudzą”. Nie żartował. Ta odpowiedź ukazuje absolutny brak zrozumienia faktu, że zainteresowania powinny mieć jakieś uzasadnienie i wpisywać się w spójny układ z innymi rzeczami, które się lubi i których się nie lubi, nie powinny zaś być czysto arbitralne. Zdarza się, że naukowców pochłania bez reszty jeden ściśle określony i wąski aspekt problemu. Jednak różnica miedzy dobrą pracą naukową a drobiazgowym roztrząsaniem szczegółów polega na tym, że badacz powinien pamiętać o związkach między wyodrębnionym przezeń fragmentem a szerszym obrazem wiedzy, do którego fragment ten powinien pasować. Dążenie do spójności i zdolność korzystania z kontekstu są tym samym (Frith, 2015).
Uta Frith zwraca uwagę, na fakt iż mózg osób z autyzmem „pracuje” inaczej niż u osób z normalnym systemem poznawczym. Swoje badania przedstawia w teście „dwóch rodzajów układanek” (Frith, Hermelin, 1969).
Układanki
„W jednej elementy były prostokątne, miały proste krawędzie i były pokryte rysunkiem, druga miała elementy o typowych „wyszczerbionych” kształtach, a na jej fragmentach nie umieszczono żadnego rysunku. Z drugą układanką dzieci dotknięte autyzmem radziły sobie znacznie lepiej niż normalnie rozwijające się dzieci w tym samym wieku umysłowym. Dopasowanie poszczególnych elementów sprawiało im przyjemność, nawet jeśli w efekcie nie powstawał obrazek […] Gdy zaś osoba niedotknięta autyzmem ułoży obrazek, wówczas fragmenty tracą swoje znaczenie jako fragmenty i sens mają wyłącznie jako cząstki całego obrazka. Fakt ten oddaje zjawisko wpływu kontekstu na znaczenie albo inaczej to, co nazywam silną koherencją centralną (strong central coherence). Brak wpływu kontekstu, a co za tym idzie brak dążenia do uchwycenia znaczenia, można nazwać słabą koherencją centralną” (Firth, 2015). (Badań z układankami pani Frith robiła więcej ale o tym jeszcze wspomnę…)
Talenty
Słaba koherencja wyjaśnia talenty i trudności osób z zespołem Aspergera/ASD w zakresie umiejętności poznawczych, językowych i społecznych. Można więc powiedzieć, że dana osoba potrafi niekiedy dostrzec detale i połączenia, których nie zauważają inni ludzie o odmiennej strukturze umysłowej. Zauważanie nowych połączeń i reprezentacji może przyczynić się do sukcesu w zawodzie naukowca lub artysty, podczas gdy zwracanie uwagi na szczegóły to zaleta prawnika, księgowego lub redaktora pracującego nad korektą maszynopisu. Jedną z wad słabej centralnej koherencji, jest to, że szkolne działania, w których potrzebne jest jednoczesne przetwarzanie informacji z wielu różnych źródeł, zabierają dziecku więcej czasu i wymagają powtórek oraz wytrwałości w odszyfrowywaniu wzoru (Attwood, 2013).
źródło:
- Tony Attwood: „Zespół Aspergera…”, Harmonia Universalis, Gdańsk 2013
- Uta Frith: „Autyzm Wyjaśnienie tajemnicy”, GWP, Sopot 2015
#arkusz #ASD #Asperger #AspieZaklinaczka #autyzm #dostosowanie #edukacja #emocje #grupa #IPET #komunikacja #lekcja #logopedia #metody #MikiLittleAspie #motoryka #mowa #pedagog #percepcja #program #przedszkolak #przedszkole #psycholog #rewalidacja #scenariusz #scenariusze #sensoryka #SI #sposoby #społeczne #szkoła #terapia #uczeń #umiejętnościspołeczne #uwaga #uważność #wskazówki #ZA #zabawa #zaburzenia #zajęcia #ZespółAspergera #zmysły #ćwiczenia Autyzm
- Zespół Aspergera u nastolatków
- Drzwi – Aspie Zaklinaczka
- Przyczyny zaburzeń ze spektrum autyzmu
- Zespół Aspergera – relacje z rówieśnikami. Spektrum przypadku
- Funkcjonowanie psychospołeczne nastolatka z autyzmem
- Autyzm i zaburzenia przetwarzania sensorycznego
- Człowiek, który opisał zespół Aspergera
- Szczypta autyzmu, szczypta geniuszu
- Dostosowanie się do bycia innym
- Autyzm – zaburzenia przetwarzania sensorycznego na co dzień
- ASD – zaburzenia hormonalne, menstruacja
- Talent poznawczy w zespole Aspergera
- Dziewczęta z ASD w szkole
- Autyzm – wyjaśnienia stereotypowego działania i myślenia
- Wrażliwość wzrokowa w ZA
- Zespół Aspergera
- Pamięć robocza w zespole Aspergera
- Autyzm – wskazówki dla szefów
- Narodziny diagnozy autyzmu
- Poczucie równowagi i ruch w ZA
- Etykietki w autyzmie
- Pogarszanie się umiejętności ruchowych w autyzmie
- Mocne strony dziecka
autyzmwszkole.com 