Sposoby przekazywania umiejętności społecznych SST

Celem treningu umiejętności społecznych SST powinno być tworzenie spektrum zachowań, z których uczniowie będą mogli wybierać to, co jest dla nich odpowiednie w różnych kontekstach społecznych

Praktyka

Etapy treningu umiejętności społecznych

„Zasadniczo SST polega na nauce:

• określania celów interakcji społecznej;
• dekodowania lub interpretacji najważniejszych komunikatów w danym kontekście społecznym;
• wyboru zachowań, które najlepiej przydadzą się w realizacji celów społecznych w danej sytuacji;
• wprowadzania wybranego zachowania w życie;
• oceny, czy zachowanie było skuteczne w kontekście osiągnięcia celów.

SST pomaga również w generalizacji i utrzymaniu umiejętności społecznych i eliminacji lub redukcji problematycznych zachowań konkurencyjnych […].

Sposoby przekazywania umiejętności społecznych

Umiejętności społeczne przekazywać można:

• zachęcając uczniów do samodzielnej analizy tego, co składa się na umiejętność społeczną;
• bezpośrednio udzielając wskazówek dotyczących umiejętności społecznych;
• tłumacząc i kształtując realizację umiejętności społecznych; na przykład można prezentować umiejętności społeczne przez:
• wykorzystanie żywych modeli;
• odgrywanie ról;
• pantomimę;
• filmy wideo (np. krajowe seriale), zatrzymując film w ważnych momentach i omawiając zachowania oraz właściwe na nie reakcje;
• wzmacnianie odpowiednich zachowań (nie skupiając się tylko na pozbyciu się „złych” zachowań);
• podpowiedzi przypominające uczniom o tym, że w pewnych kontekstach właściwe są pewne zachowania („Co mówimy, kiedy ktoś pyta, czy chcesz zagrać w grę?”);
• wykorzystanie literatury do przedstawienia prawdziwych sytuacji społecznych i problemów związanych z umiejętnościami społecznymi;
• organizacje zadań w klasie w taki sposób, żeby pogłębiać wśród uczniów zaufanie i akceptację, uczyć dzielenia się i wzajemnej pomocy, a także wspierać szacunek dla szerokiej wiedzy i różnorodnych umiejętności;
• wymaganie od uczniów, by omawiali poszczególne etapy realizacji danej umiejętności;
• przedstawianie ważnej informacji zwrotnej – wskazywanie, które etapy danej umiejętności zostały wykonane w sposób zadowalający, a nad którymi trzeba jeszcze popracować (np. „Bardzo dobrze, tym razem ładnie się bawiłeś z grupą. Widziałem, że się dzieliłeś. Następnym razem mógłbyś porozmawiać z dwiema osobami w grupie”).

Możliwa sekwencja działań w nauce umiejętności społecznych:

• Opisujemy i omawiamy z uczniem umiejętności tak, aby zrozumiał, dlaczego są one ważne i jak pomogą mu w kontaktach z innymi.
• Identyfikujemy poszczególne umiejętności tworzące zestaw i rozkładamy każdą umiejętność na części składowe, żeby uczniowie mogli skupić się na częściach, z którymi mogą sobie poradzić. Demonstrujemy każdą z części lub każemy uczniowi nas naśladować żebyśmy mogli ocenić jakość wykonania każdej z umiejętności. W razie potrzeby podpowiadamy lub udzielamy wskazówek. Zwracamy uwagę ucznia na konkretne części umiejętności, które wykonuje dobrze, i na te, które wymagają jeszcze od niego pracy, poprzez precyzyjne informacje zwrotne na temat tego jak sobie radzi.
• Aby uczniowi wykonywanie danej umiejętności wychodziło maksymalnie dobrze, każemy mu wykonywać ją w zaplanowanej sytuacji. Ponownie przekazujemy mu precyzyjne informacje zwrotne na temat tego, jak sobie radzi.
• Stwarzamy możliwości ćwiczenia umiejętności i chwalimy ucznia w sposób opisowy.
• Zwracamy uwagę na sytuacje, w których uczeń ćwiczy daną umiejętność bez podpowiedzi, i chwalimy go rzadziej, żeby koledzy z klasy mieli okazję udzielić mu pozytywnego wzmocnienia tej umiejętności.
• Pamiętamy o tym, jak ważną rolę odgrywa personel pomocniczy, który zachęca do interakcji pomiędzy uczniami ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi ich rówieśnikami.

W podobnym duchu zaleca się poniższą sekwencję części składowych interwencji:

• Uzasadnienie – wytłumaczmy, dlaczego nauka wybranej umiejętności społecznej będzie pożyteczna.
• Kształtowanie – nauczyciel tłumaczy i kształtuje to, co uczeń powinien zrobić korzystając z umiejętności społecznej, np. w jaki sposób zwrócić na siebie uwagę rówieśnika.
• Ćwiczenia kontrolowane – nauczyciel pomaga uczniom w ćwiczeniu wybranej umiejętności społecznej, np. przez odgrywanie ról.
• Ćwiczenia indywidualne – uczniowie biorą udział w zorganizowanych ćwiczeniach, które wymagają od nich wykorzystania umiejętności.
• Generalizacja – uczniowie rejestrują, kiedy zastosowali daną umiejętność i to, czy skutek był pozytywny czy negatywny” (Mitchell, 2016).

źródło: D. Mitchell: „Sprawdzone metody w edukacji specjalnej i włączającej…”, HARMONIA UNIVERSALIS, Gdańsk 2016