Zespół Aspergera – dostosowanie wymagań edukacyjnych, wskazówki do pracy z uczniem

Dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i możliwości psychofizycznych uczniów realizowanych w ramach zajęć z podziałem na poszczególne edukacje znajdują się w zakładce DOSTOSOWANIE WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH (autyzmwszkole.com). W zakładce AUTYZM/ZA/ASD, opisane są symptomy i trudności, w innych, takich jak; POMYSŁY DO IPET oraz REWALIDACJA: ćwiczenia, gry i zabawy związane z trudnościami w szkole, a plany, schematy, harmonogramy, sposoby, przyjazne strategie behawioralne, inspiracje ułatwiające codzienne zadania, znajdują się stronie: autyzmschemat.life

Zaburzona uwaga/koncentracja lub postrzeganie świata „na pograniczu uwagi” – jak twierdził sam Hans Asperger to główny problem autystycznych uczniów.

Trudności, strategie oraz źródła niektórych nietypowych zachowań autystycznego ucznia w trakcie zajęć lekcyjnych, przybliża: Analiza autystycznego Kuby…

Wskazówki do pracy z uczniem z Zespołem Aspergera:

• „zachowanie schematu na lekcjach i stałości działań (np. zajmowanie miejsca w tej samej ławce lub przy tym samym stoliku podczas zajęć);
• trzymanie się tego, co jest przewidziane do realizacji; w sytuacji zmiany w planach konieczne jest uspokojenie, wyciszenie i pełne rzetelne uprzedzenie ucznia o planowanych zmianach; zmiany musza być wprowadzane uważnie i planowo, ale nie powinno się ich eliminować;
• sukcesywne (nie jednorazowe) zapoznanie ucznia z planem budynku szkolnego – indywidualne oprowadzenie go po szkole i wyjaśnianie przeznaczenia pomieszczeń: świetlicy, biblioteki, szatni, toalet;
• eliminowanie bodźców rozpraszających (wzrokowych, słuchowych);
• zwrócenie uwagi (diagnoza) na możliwą nadwrażliwość ucznia na niektóre bodźce i odpowiednie reagowanie (nadwrażliwość słuchowa – zniżanie tonu głosu podczas rozmowy, wzrokowa – tworzenie stonowanych dekoracji w klasie); (zakładka: DOSTOSOWANIE KLASY ) (wywiad z rodzicami);
• kierowanie poleceń indywidualnie do ucznia, zwracanie się do niego po imieniu;
• robienie przerw miedzy wypowiadanymi zdaniami, tak by dać uczniowi możliwość ich przetworzenia;
• powtarzanie poleceń, sprawdzanie stopnia ich zrozumienia;
• zachęcanie ucznia, by w razie potrzeby prosił o powtórzenie, uproszczenie czy zapisanie polecenia; (Autyzm – wskazówki dla nauczycieli)
• w razie potrzeby dyskretne zapisywanie (w dużym skrócie i jasnej formie) poleceń dla ucznia (do wykonania w danym dniu) w notesie, który ma na ławce; jeżeli nie potrafi jeszcze czytać to warto wprowadzić piktogramy, czyli kolorowe ilustracje przedstawiające czynności do wykonania w danym dniu;
• (rozwijanie UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH, – UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE – ĆWICZENIA);
• sprawdzanie zrozumienia czytanego tekstu poprzez zadawanie dodatkowych pytań: „Co się wydarzyło?”, „Gdzie?”, „Kiedy”, „Dlaczego?” itp.;
• używanie krótkich zdań, prostego i jednoznacznego języka – podawanie jasnych instrukcji; (Mów nisko, powoli i mało…);
• przedstawienie nowych pojęć lub materiału abstrakcyjnego w sposób możliwie najbardziej konkretny, popieranie ich tekstem pisanym, obrazem, ilustracją, filmem; (pomoce wizualne);
• uwzględnianie deficytów w zakresie rozumienia niedosłownych wypowiedzi, ironii, metafor, słów i wyrażeń wieloznacznych; wyjaśnianie ich za pomocą obrazów albo przeciwieństw, np. przyjaźń – wrogość;
• organizowanie zajęć związanych z wyjaśnianiem znaczenia niektórych słów, przysłów, powiedzeń czy metafor (Historyjki społeczne);
• W razie potrzeby wydłużanie czasu przeznaczonego na wykonywanie poszczególnych zadań i prac pisemnych;
• dzielenie zadań na kilkuetapowe krótsze części;
• zadawanie krótszych prac domowych w sytuacji, gdy rodzice zgłaszają, że nauka w domu trwa godzinami;
• w miarę możliwości sprawdzanie wiedzy ucznia w formie przez niego preferowanej (np. zamiast śpiewać piosenkę może powiedzieć jej tekst); (zamiast odpowiadać – może napisać odpowiedzi na kartce);
• dostosowanie pomocy dydaktycznych i zadań do zainteresowań ucznia (np. obliczanie różnicy czasu na podstawie rozkładu jazdy autobusów);
• wykorzystanie wąskiej i fachowej wiedzy oraz zainteresowań ucznia podczas prowadzenia lekcji;
• umożliwianie uczniowi – w określonych sytuacjach, a nie zawsze, kiedy ma na to ochotę – mówienia o swoich pasjach;
• na lekcjach wychowania fizycznego unikanie aktywności ruchowej związanej z rywalizacją; zwalnianie uczniów z nadwrażliwością słuchową z ćwiczeń, którym towarzyszy duży hałas; dbanie o losowe przydzielanie do grup (dzieci z ZA są często mniej sprawne i niezgrabne ruchowo ( słaba motoryka duża i mała) (ZABURZENIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ to jeden z najistotniejszych problemów autystycznych osób, czyli tych z zespółem Aspergera, autyzmem, ASD oraz osób i dzieci z innymi zaburzeniami –  dla niektórych lekcje wf-u mogą być frajdą – ale u innych dominują przeciążenia sensoryczne i brak zrozumienia zasad gier zespołowych. Dla nich można przygotować inne aktywności sportowe – albo poświęcić więcej czasu na wyjaśnianie/przepracowanie reguł biorąc pod uwagę  motorykę);
• z powodu impulsywności i problemów w czekaniu na swoją kolej odpytywanie ucznia w pierwszej kolejności;
• niezakładanie, że uczeń nie słucha i nie uczestniczy w toku lekcyjnym, jeżeli nie nawiązuje kontaktu wzrokowego, czy też siedzi bokiem do nauczyciela;
• pamiętanie o tym, że niektóre dzieci z ZA potrzebują dokładnej instrukcji dotyczącej poszczególnych czynności dnia codziennego, aby podołać wszystkim obowiązkom, dlatego należy przygotowywać dla nich (ale nie w każdym „przypadku”) szczegółowo opisany schemat postępowania, np. w przypadku spędzania przerw międzylekcyjnych. Taka instrukcja powinna wisieć w ustalonym z dzieckiem miejscu w klasie, a jej podpunkty brzmieć mniej więcej tak:
• 1. Gdy usłyszysz dzwonek, nie wychodź od razu z klasy.
• 2. Upewnij się, że nauczycielka skończyła mówić i pozwoliła wychodzić.
• 3. Czekaj tak długo, aż usłyszysz, że możesz już wstać.
• 4. Wstań i wyjdź na korytarz.
• 5. Spaceruj po korytarzu powoli.
• 6. Podejdź do kolegi z klasy i zacznij rozmawiać z nim. O czym? Wybierz: o twoich ulubionych pociągach, o przeczytanej lekturze, o kolegach z klasy.
• 7. Podejdź do nauczycielki i zacznij rozmawiać z nią. O czym? Wybierz: o uczuciach twojej klasy, o trudnym zadaniu matematycznym, o twoim zachowaniu w trakcie lekcji.
• 8. Nie zrażaj się, kiedy rozmowa nie powiedzie się, tak jakbyś tego chciał.
• 9. Wróć do klasy, wyciągnij z tornistra kanapkę i zjedz ją.
• 10. Wyjdź z powrotem na korytarz.
• 11. Gdy usłyszysz dzwonek, kieruj się powoli do swojej klasy.
• 12. Zajmij swoje miejsce.
• 13. Przygotuj książki i przybory do kolejnej lekcji.
• 14. Słuchaj uważnie tego, co mówi nauczycielka. Im prościej, krócej i jaśniej będą kierowane uwagi do dziecka z ZA, tym większe prawdopodobieństwo, że je usłyszy, zrozumie i zastosuje się do nich.
  (SCHEMATY SPOSOBY);
• dostrzeganie, nazywanie i chwalenie wszelkich zachowań empatycznych i współczujących;
• po każdym konflikcie, który wybuchł pomiędzy dzieckiem z ZA a innym uczniem, tłumaczenie, co czuje on sam, obrażony kolega i co czuje nauczyciel w tej sytuacji; sprawdzanie czy uczeń to zrozumiał; (Program przeciw prześladowaniu dzieci – waga sprawiedliwości…);
• otoczenie ucznia dyskretną opieką, gdyż może on – ze względu na specyfikę swoich zachowań – stać łatwym obiektem zaczepek, prowokacji czy nawet chuligańskich wybryków ze strony rówieśników;
• praca nad poprawą u ucznia zachowań nieakceptowalnych przez otoczenie; wyjaśnianie, jaką reakcje emocjonalną u odbiorców mogą wywołać niektóre wypowiedzi (np. do koleżanki: „Ale masz krzywe zęby”); (EMOCJE-ĆWICZENIA, EMOCJE);
• staranie o to, aby uczeń zawsze miał z kim wykonywać zadania grupowe i asymilował się ze środowiskiem w każdej sytuacji: na lekcji, w trakcie przerwy, przebierania się w szatni, w bibliotece, na stołówce czy w czasie wycieczki klasowej;
• uczenie alternatywnych sposobów rozładowywania złości i agresji; (Wybuch złości – plan w chwili załamania);
• Prowadzenie treningu komunikacji społecznej, zarówno bezpośredniej, czyli rozmowy, jak i pośredniej, tj. za pomocą listu, telefonu czy Internetu; (KOMUNIKACJA I JĘZYK, KOMUNIKACJA);
• uczenie zachowań właściwych i pożądanych dla danej sytuacji społecznej, czyli np. tego, jak zachowywać się w teatrze, kinie, muzeum, u lekarza, w sklepie; (Trening umiejętności społecznych);
• rozwijanie umiejętności rozumienia innych ludzi, siebie i sytuacji społecznych oraz norm i wzorów interpersonalnych i kulturowych; (tzw. teoria umysłu), TRENING TEORII UMYSŁU;
• ćwiczenie umiejętności społecznych, czyli: zawieranie znajomości, słuchania, pytania, odmawiania, inicjowania rozmowy, dyskutowania, reagowania na krytykę i jej wypowiadania, radzenie sobie z uczuciami i ich wyrażania, np. gniewu i rozczarowania, mówienia komplementów; (trzeba jednak pamiętać o introwertycznej naturze autystycznych dzieci – często chcą być po prostu same, w taki sposób odpoczywają, „zbierają myśli”, wyciszają się. W szkołach konieczna jest dla nich strefa ciszy! – pokój wyciszeń, cichy kącik, miejsce wyłączone z ruchu, hałasu, chaosu szkolnego. Może być nim na początku biblioteka. Gabinet psychologa czy pedagoga – to nie najlepszy pomysł. Więcej na stronach    autyzmwszkole.com i autyzmschemat.life)

źródło:

• K. Słupek: „Uczniowie ze specjalnymi potrzebami…”, HARMONIA, Gdańsk 2018

• Wtrącenia kursywą i linki z poniższych stron:
  autyzmwszkole.com
• autyzmschemat.life