Zgodnie z definicją przyjętą przez Amerykańską Komisję ds. Chorób Przewlekłych – za przewlekłe uznaje się takie zaburzenia lub odchylenia od normy, które posiadają jedną lub więcej następujących cech charakterystycznych: mają […]
Zgodnie z definicją przyjętą przez Amerykańską Komisję ds. Chorób Przewlekłych – za przewlekłe uznaje się takie zaburzenia lub odchylenia od normy, które posiadają jedną lub więcej następujących cech charakterystycznych:
mają długotrwały lub trwały charakter;
ich etiologia, przebieg i leczenie nie są jednoznaczne określone, pozostawiają po przejściu dysfunkcję lub niepełnosprawność;
wymagają specjalistycznego postępowania rehabilitacyjnego, nadzoru, obserwacji lub opieki.
Dla celów porównawczych, za minimalny okres trwania choroby przewlekłej przyjmuje się 3 miesiące (Ostrzyżek 2008). Zdaniem Marii Grzegorzewskiej za dziecko przewlekle chore należy uznać …”dziecko, które w skutek długotrwałej choroby, zazwyczaj ciężkiej zostało pozbawione normalnych warunków życia dostępnych dzieciom zdrowym. Wpływa na to z jednej strony fakt, że każde stworzenie zmienia w sposób swoisty warunki nerwowo psychiczne dziecka (zwłaszcza wpływające na ogólny stan nerwowy), a z drugiej, że wszystkie sposoby leczenia mniej lub więcej utrudniają realizowanie normalnych potrzeb psychicznych dziecka” (Lipkowski 1979, s. 115, Słupek 2018) […].
Symptomy trudności
charakterystyczne dla rodzaju schorzenia (np. cukrzyca – trudności z koncentracją, osłabienie, chwiejność emocjonalna, senność, zaburzenia pamięci, widzenia itd.);
problemy poznawcze, emocjonalne, społeczne i egzystencjalne;
odczuwanie wstydu w związku ze swoją „innością”;
poczucie krzywdy;
wzmożona drażliwość, złość, a także bunt – czasem połączony z agresją – wobec trudnej sytuacji (np. niezaspokojonej naturalnej potrzeby ruchu i aktywności);
zmienność nastrojów: od euforii do przygnębienia, zniechęcenia i rezygnacji, a nawet depresji;
obniżona samoocena i poczucie własnej wartości;
niska motywacja do podejmowania jakiejkolwiek aktywności realizacji wszystkich planów życiowych;
koncentracja na aktualnej sytuacji, na „tu i teraz”, niechęć do planowania i myślenia o przyszłości;
frustracja i stres związane z poczuciem zależności od innych, bolesnymi zabiegami, izolacją od środowiska rodzinnego i koleżeńskiego (częste hospitalizacje);
zatracenie poczucia odpowiedzialności, gdy na skutek choroby życie dziecka jest regulowane przez innych i wszystkie potrzeby są zaspokajane bez jego czynnego udziału;
słabo rozwinięte poczucie samoskuteczności związane z nadopiekuńczą postawą rodziców, wyręczaniem dziecka z zadań, którym mogłoby ono sprostać, oraz brakiem możliwości sprawdzenia przez dziecko swoich umiejętności;
słabość fizyczna, łatwe uleganie zmęczeniu;
mniejsza odporność, także na wysiłek umysłowy;
kłopoty z pamięcią i koncentracją;
zmienność psychofizycznej dyspozycji do nauki;
narastające zaległości edukacyjne w związku z częstymi nieobecnościami w szkole;
większe niż u zdrowych uczestników obciążenie stresem szkolnym; uczniowie, którzy ze względu na stan zdrowia częściej opuszczają szkołę, postrzegają obciążenia nauką jako szczególnie wysokie;
poczucie osamotnienia;
niezaspokojona rozwojowa potrzeba bycia „normalnym” członkiem grupy (uczestnictwo w grach i zabawach, wspólne wyjścia itp.) m.in. przez widoczne oznaki choroby, konieczność przyjmowania leków lub stałego noszenia urządzeń wymaganych do leczenia;
trudności w nawiązywaniu satysfakcjonujących relacji z rówieśnikami (problemy w tym zakresie dotyczą zarówno odrzucenia przez rówieśników, jak i braku możliwości uczestniczenia w życiu społecznym grupy rówieśniczej);
skłonność do izolacji;
podejmowanie zachowań ryzykownych.
Dodatkowym obciążeniem dla dziecka może być poczucie „bycia ciężarem” dla rodziny (zaburzenia rytmu dnia, kłopoty finansowe, zaburzenia planów krótko- i długoterminowych, konflikt między rodzicami).
Wskazówki do pracy z uczniem
ujawnianie podczas bieżącej pracy mocnych stron ucznia, jego umiejętności i talentów; umacnianie w nim poczucia własnej wartości;
zachęcanie do tworzenia planów i myślenia o przyszłości;
zwiększanie motywacji do nauki i terapii poprzez wskazywanie realistycznych dróg samorealizacji;
wskazywanie przykładów osób, które potrafiły odnosić życiowe sukcesy pomimo przeciwności wynikających z choroby czy niepełnosprawności;
czuwanie nad atmosferą w klasie, niedopuszczalne do sytuacji, w której uczeń byłby wyśmiewany czy upokarzany;
unikanie sytuacji, w których choroba ucznia mogłaby stać się okazją do drwin i publicznego ostracyzmu; nie chodzi tu o sztuczna wybiórczość w podejmowanych działaniach dydaktycznych, ale o wykazywanie wrażliwości pozwalającej przewidzieć kierunek i siłę reakcji klasy;
umiejętne włączanie w treści nauczania tematów dotyczących empatii, tolerancji i szacunku dla inności jako postaw pożądanych i godnych szacunku;
zachęcanie ucznia do podejmowania częstych interakcji społecznych i zawierania przyjaźni;
stwarzanie możliwości jego uczestnictwa w zabawach i innej aktywności zdrowych rówieśników.
wskazywanie na negatywne skutki podejmowania zachowań ryzykownych;
branie pod uwagę szybkiej męczliwości ucznia, zmienności nastrojów, niecierpliwości, osłabionej koncentracji – wykazanie empatii i cierpliwości;
uwzględnianie możliwości pracy ucznia w różnych okresach jego choroby, stosowanie progresji obciążeń i wymagań;
w okresie zaostrzenia choroby nieobciążanie ucznia dodatkowymi stresami (testy, klasówki);
sprawdzanie wiadomości w okresach poprawy stanu zdrowia i samopoczucia;
ustalanie rozsądnych wymagań oczekiwanie ich wypełniania;
niedopuszczanie do tego, aby uczeń robił mniej, niż jest w stanie zrobić, gdyż często czuje on dyskomfort z powodu okazywania mu nadmiernej pobłażliwości i nadopiekuńczości;
organizowanie takich form aktywności i gromadzenia doświadczeń poznawczych, jakie są dla ucznia dostępne i dozwolone pomimo choroby – niewyłącznie go pochopnie z zajęć;
pomoc uczniowi w wyrównywaniu zaległości edukacyjnych;
pomoc uczniowi w wyrównywaniu zaległości edukacyjnych;
zorganizowanie wsparcia koleżeńskiego i zajęć dydaktyczno-wyrównawczych,
pomoc w opracowaniu planu nadrobienia zaległości,
przygotowywanie materiałów zawierających w skondensowanej formie wiadomości koniecznych do opanowania;
podczas oceniania nieporównywanie ucznia z rówieśnikami, a przede wszystkim odnoszenie się do poczynionych przez niego postępów;
zauważanie i podkreślanie nawet drobnych osiągnięć ucznia, gdyż zazwyczaj są one wynikiem bardzo dużego nakładu pracy (Słupek, 2018).
źródło: K. Słupek, Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi…, Harmonia, Gdańsk 2018
sylwiaiwan