Rozwijanie mowy – scenariusz zajęć
Dla kogo:
- dzieci z autyzmem, afazją, mutyzmem wybiórczym, z zaburzeniami pokrewnymi itp., oraz dzieci z trudnościami/zaburzeniami mowy.
Cele:
- Rozwinięcie umiejętności posługiwania się mową, której odbiorcą nie będzie nauczyciel – początek spontanicznego mówienia.
- Rozwinięcie umiejętności konwersacji.
- Zwiększenie płynności i długości wypowiedzi ustnych.
- Zwiększenie świadomości otoczenia i umiejętności koncentrowania uwagi.
Przebieg:
„Początkowo przedmioty powinny być trójwymiarowe (3-D) i prezentowane w odrębnych próbach. Nauczyciel powinien pokazać uczniowi wybrany przedmiot i poprosić o opisanie tego przedmiotu. Na początku nauczyciel może zadawać pytania typu „Co widzisz?”, ale lepiej będzie, jeśli nauczy się komentować co widzi, bez odpowiadania na dodatkowe pytania. Najpierw poproś ucznia, żeby tylko nazwał dany przedmiot. Następnie rozszerz program o prezentację dwóch lub więcej przedmiotów, przechodząc do pokazywania dwuwymiarowych reprodukcji przedmiotów (obrazki 2-D). Pożądana odpowiedzią jest opis tego, co przedstawiona osoba robi lub co dzieje się na obrazku. Później należy korzystać z książek z obrazkami lub obrazków ilustrujących złożone pojęcia i przedstawiających wiele wątków. Na koniec należy wykorzystywać przedmioty i sytuacje z otoczenia. Systematyczne zwiększanie zdolności ucznia do komunikowania złożonych zdarzeń, można osiągnąć wykorzystując serię zdjęć, na których na początku widoczne będą pojedyncze elementy, wzbogacane o następne na kolejnych zdjęciach, aż do bardziej złożonych sytuacji. Dodatkową pomocą w prezentowaniu materiału mogą się również okazać filmy wideo. Docelowo uczeń powinien umieć przedstawić szczegółowy opis (posługując się wieloma różnorodnymi środkami opisu), przy jak najmniejszej ilości podpowiedzi ze strony nauczyciela. Udzielając podpowiedzi przechodź od wskazówek słownych do komunikatów niewerbalnych (np. nachylanie się w stronę ucznia i wykonywanie gestów ręką zachęcających do dalszej wypowiedzi). W ten sposób przyspiesza się proces generalizacji w naturalnym otoczeniu i rozwija umiejętność skupienia uwagi na rozmówcy.
Faza 1: „Co to jest?”
a. Odpowiedź jednowyrazowa. Pokaż uczniowi przedmiot i zadaj pytanie.
B: „Co to jest?”
R: „[nazwa przedmiotu]”
b. uczeń odpowiada pełnym zdaniem
B: „Co to jest?”
R: „To jest [nazwa przedmiotu”]
Faza 2: „Co widzisz?”
a. Pojedynczy przedmiot (3-D) leżący na stole
B: „Co widzisz?”
R: „Widzę [przedmiot]”
b. Kilka przedmiotów (3-D) leżących na stole
B: „Co widzisz?”
R: „Widzę [przedmiot] i [przedmiot]…”
c. Pojedynczy przedmiot (3-D) znajdujący się w pokoju, na zewnątrz lub w zasięgu wzroku za oknem
B: „Co widzisz?” (pytaniu może towarzyszyć gest wskazujący, o co pytasz, który można później wycofać)
R: „Widzę [przedmiot]”
d. Kilka przedmiotów (3-D) znajdujących się w pokoju, na zewnątrz, lub w zasięgu wzroku za oknem
B: „Co widzisz?”
R: „Widzę [przedmiot] i [przedmiot]…”
Pojedynczy obrazek (2-D) przyczepiony do tablicy
f. Kilka obrazków (2-D) przyczepionych do tablicy: „Widzę [przedmiot] i [przedmiot]…”
g. Uczeń nazywa pojedynczy przedmiot na skomplikowanym obrazku takim jak np. scena z bajki („Widzę [przedmiot]”)
h. Uczeń nazywa kilka przedmiotów na skomplikowanym obrazku takim jak np. scena z bajki („Widzę [przedmiot] i [przedmiot]”)
Faza 3: Czynności – (odpowiedź jednowyrazowa)
B: „Co robi [osoba]?”
R: „Śpi”; „Je”; „Biegnie”; itd.
Faza 4: Połączenia czynność/przedmiot – „Co robi [osoba]?”
Przykłady: jeździ na rowerze, kopie piłkę
Faza 5: Połączenia przedmiot/orzeczenie
a. Rzeczownik w roli podmiotu
B: „Co robi mama?”
R: „Mama stoi”
B: „Co on robi?”
R: „On śpi”
c. Uczeń sam dobiera adekwatny zaimek
B: „Co się dzieje na obrazku?”
R: „On śpi”
Faza 6: Rzeczownik z przymiotnikiem – odpowiedź w formie frazy
B: „Co to jest?”
R: „Duża czerwona piłka”
Faza 8: Połączenie podmiot/czasownik/dopełnienie
a. Rzeczownik w roli podmiotu
B: „Co robi (ta) dziewczyna?”
R: „(Ta) dziewczyna całuje dziecko”
b. Uczeń dobiera adekwatny rzeczownik
B: „Co się dzieje (na obrazku)?”
R: „Ona kopie piłkę”
Faza 9: Przymiotnik/rzeczownik – odpowiedź pełnym zdaniem
a. „Co to jest?” („To jest żółta ciężarówka”)
b. „Co widzisz?” („Widzę dużą piłkę”)
c. „Co masz?” („Mam brązowego konia”)
Faza 10: Przymiotnik/przymiotnik/rzeczownik – odpowiedź pełnym zdaniem
a. „Co to jest?” („To jest mała żółta ciężarówka”)
b. „Co widzisz?” („Widzę dużą czerwoną piłkę”)
c. „Co masz?” („Mam dużego brązowego konia”)
Faza 11: Przymiotnik/rzeczownik/przyimek/rzeczownik
Przykład: Niebieska ciężarówka na stole
Faza 12: Połączenie podmiot/czasownik/dopełnienie/połączenia określeń
Faza 13: Generalizacja języka na sytuacje w życiu codziennym
- Podstawy konwersacji.
- Zabawa w detektywa” itp. (Ron Leaf & John McEachin: „Praca nad rozwojem…”, LTW, Warszawa 2017).
