Zakres ćwiczeń terapeutycznych usprawniających motorykę dużą – spektrum autyzmu

Sfera ruchowa – kształtowanie motoryki dużej

Cele operacyjne i treści szczegółowe

Gimnastyka

• Krążenie głowy.
• Odwracanie się z pleców na brzuch, z jednego boku na drugi bok.
• Podskoki: jednonóż, obunóż.
• Przewroty w przód i w tył (gdy dziecko nie stawia oporów).
• Siedzenie z podparciem i bez podparcia.
• Skłony w przód.
• Skręty tułowia: w prawo, w lewo.

Ćwiczenia

• Ćwiczenia Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne.
• Naprzemienne uderzanie o podłoże palcami i piętami.
• Noszenie spiętrzonych przedmiotów.
• Podnoszenie przedmiotów palcami stóp.
• Pozycja Cooka.
• Zbieranie ręcznika palcami stóp.

Ćwiczenia relaksujące według programu Wittenberga

• Obniżanie napięcia mięśniowego.
• Ćwiczenie orientacji w częściach ciała: lewa, prawa noga, mięśnie karku.

Rozwijanie:

• płynności i precyzji ruchów równoczesnych (rysowane w powietrzu leniwej ósemki w różnych układach ciała i ręki);
• psychomotoryki (współpraca analizatora wzrokowego i słuchowego).
• Rozładowywanie napięcia mięśni barków.
• Ruchy barków – rytmiczne balansowanie.
• Ruchy przedramienia (odwodzenie i przywodzenie w płaszczyźnie poziomej, wznoszenie i opuszczanie).

Orientacja w schemacie własnego ciała i w przestrzeni

Ćwiczenia orientacji:

• w schemacie własnego ciała, np.: Pokaż mi prawą (lewą) rękę, Chwyć się prawą ręką za lewe kolano;
• całego ciała w przestrzeni, np. klepanie dłońmi o kolana, kręcenie się wokół własnej osi, odpychanie się plecami, przeciskanie się przez tunel utworzony z rąk i nóg dorosłych.

Ćwiczenia ruchowe:

• utrwalające nazwy poszczególnych części ciała;
• prowadzone metodą W. Sherborne;
• naprzemienne – elementy kinezjologii Dennisona.

Chodzenie:

• po narysowanej kredą linii (ścieżce);
• na wprost ze skręceniem na sygnał w prawo i w lewo.
• Dotykanie i nazywanie poszczególnych części swojego ciała.
• ilustrowanie gestem i mimiką podanych treści i czynności, zabawy naśladowcze.
• Kształtowanie świadomości własnego ciała, poznawanie go.
• Obrysowywanie różnych części ciała z wyodrębnieniem i nazywaniem ich elementów (nogi, stopy, głowa, szyja, ręce).
• Odgadywanie czynności wyrażonych ruchem.
• Oglądanie odbicia własnego ciała w lustrze.
• Ćwiczenia orientacji w schemacie ciała osoby stojącej naprzeciwko.
• Prostowanie rąk przed siebie, za siebie, w bok, do góry, w dół.
• Podporządkowywanie czynności ruchowych kontroli wzrokowej.
• Poruszanie wskazaną częścią ciała.
• Rozpoznawanie położenia określonego przedmiotu wobec siebie.

Rozróżnianie:

• zmiany położenia w lustrzanym odbiciu;
• prawej i lewej strony ciała.
• Rysowanie oburącz w powietrzu ósemek.
• Śpiewanie piosenki Tu lewą rączkę mam, tu prawą mam…
• Umieszczanie sylwet zgodnie z określeniami słownymi, na przykład: nad, pod, w, za, obok, przed.

Usprawnianie orientacji przestrzennej:

• w oparciu o ćwiczenia graficzne,
• w zabawach tematycznych.

Zabawy ruchowe:

• orientacyjno-porządkowe;
• z przemieszczaniem się w przestrzeni (Idę do przodu, do tyłu).
• Zwracanie się do dziecka (wielokrotnie w ciągu dnia) z poleceniami: Podaj prawą rękę, Opuść głowę, Podnieś lewą nogę.

Kształtowanie ogólnej koordynacji ruchów

Bieg:

• swobodny;
• po wyznaczonej prostej ścieżce;
• po obwodzie koła;
• slalomem;
• na wprost jeden za drugim bez wyprzedzania;
• wężykiem z pokonywaniem i przekraczaniem przeszkód.

Chód:

• po wyznaczonym torze (prosta ścieżka, mostek, łatwy tor przeszkód);
• energiczny, ciężki, lekki, koci, gąsieniczy, we wspięciu (ruchy delikatne i dynamiczne);
• z omijaniem przeszkód (Uwaga, kałuża!);
• do przodu, na boki, do tyłu (z asekuracją);
• po wyznaczonej linii, obok taśmy;
• wchodzenie na górkę, schodzenie z niej;
• po wąskim, prostym lub krętym torze.
• Chwytanie palcami stóp lekkich przedmiotów (stopa za stopą), próby utrzymania równowagi z rękami uniesionymi w bok.

Czworakowanie:

• naśladowanie chodu zwierząt;
• tyłem, ze zmianą kierunku, slalomem lub omijaniem przeszkód, po ławeczce lub po pniu drzewa.

Ćwiczenia równoważne:

• wchodzenie po schodach i chodzenie z nich, stanie na jednej nodze.
• Ćwiczenia kinezjologii Paula Dennisona.
• Ćwiczenia kończyn górnych: opadanie ramion, wymachy rąk, lekkie uderzanie dłońmi o podłogę, uda i kolana, dotykanie dłońmi różnych części ciała (także w powtarzającym się rytmie, na przykład głowa, brzuch, kolana, stopy), krążenie dłońmi, wystukiwanie rytmu bokiem dłoni i palcami.
• Doskonalenie ogólnej motoryki i poczucia rytmu, likwidowanie niezborności ruchowej.
• Gra w klasy.
• Kształtowanie prawidłowej postawy ciała.

Krążenie:

• głowy w różnych pozycjach;
• ramion.

Naśladowanie:

• Pokaż, jak kotek chodzi i jak się myje;
• Pokaż jak skacze żaba;
• Pokaż jak bocian chodzi po łące i łapie żaby.
• Podnoszenie przedmiotów i układanie ich w wyznaczonym miejscu.

Podrzucanie:

• piłki, woreczka, większej lub mniejszej zabawki;
• palcami stóp lekkich przedmiotów.

• Podskakiwanie, przeskakiwanie przez linię narysowaną na podłodze, skakankę.
• Pokonywanie trudniejszych torów przeszkód, wymagających koordynacji ruchów (bieg wężykiem, przenoszenie woreczka, przejście przez otwór, pokonywanie dowolnie ustawionej przeszkody, np.: przechodzenie pod krzesłem).
• Przekładanie dowolnego przyboru pod ugiętymi kolanami w leżeniu na plecach.
• Ruchy naprzemienne nóg podczas leżenia na plecach: w górę, w dół, w lewo, w prawo.
• Skłony głowy w różnych pozycjach.

Toczenie:

• piłki średniej wielkości; pałeczek obiema stopami jednocześnie, naprzemiennie, do przodu, do tyłu, w prawo, w lewo.

Turlanie:

• piłki do celu w chodzi w biegu;
• stopami lub rękami drewnianych lasek, kulek w różnych kierunkach.

• Ustawianie się w rzędzie (jedno dziecko za drugim), w dwurzędzie (parami), w szeregu (jedno obok drugiego).
• Wyrabianie płynnych, szerokich i spokojnych ruchów ramienia i przedramienia.

Zabawy:

• Rób to co ja – siadanie, wstawanie, klaskanie, tupanie;
• z piłką: toczenie, podawanie, chwytanie, kopanie;
• Jesteś drzewem, Jesteś bocianem – stanie na jednej nodze, odpowiednia pozycja ramion (ramiona w bok).

Przemieszczanie się

Poruszanie się

• Chodzenie na palcach.
• Czołganie się pod niskimi przeszkodami.
• Czworakowanie pod przeszkodami.
• Jazda na: rowerze, deskorolce.
• Wchodzenie po schodach i schodzenie z nich.
• Pełzanie z przyborem.

Przechodzenie:

• przez tunel (schylanie, skłanianie);
• po zwężonych lub podwyższonych powierzchniach po ławeczce, belce, skakance, pniu drzewa;
• przez przeszkody ustawione w różnych płaszczyznach i na różnej wysokości;
• przez obręcz.

• Wspinanie się po drabinkach.
• Zjeżdżanie na sankach.

Orientacja w terenie

• Odwiedzanie sąsiadów i pobliskich miejsc (z nieznaczną pomocą osoby dorosłej).
• Orientacja w budynku szkolnym.
• Swobodne i bezpieczne poruszanie się po określonych pomieszczeniach budynku szkolnego.
• Zapamiętywanie drogi do dwóch lub trzech miejsc: sklepów, domów przyjaciół i osób mieszkających w sąsiedztwie.

źródło: E. Waszkiewicz, Zestaw ćwiczeń do zajęć korekcyjno-kompensacyjnych…, Warszawa, 1994