Przetwarzanie słuchowe – zaburzenia

Zaburzenia centralnego przetwarzania słuchowego nie są pojedynczą jednostką chorobową, a raczej grupą problemów, które mogą się pojawiać samodzielnie bądź w różnych kombinacjach. Występują one u ok. 2-3% populacji, u chłopców dwukrotnie częściej niż u dziewczynek (Martin L. Kutscher, Joelle Glick).

Nauczyciel: „No dobrze, uciszcie się, wracajcie na miejsca, wyjmijcie książki do matematyki, otwórzcie je na stronie 46 i rozwiążcie co drugie zadanie zaczynając od trzeciego”.

Cisza. Jaś zgubił się po „Uciszcie się”.

Nauczyciel: „Jasiu, jeszcze nawet nie otworzyłeś książki. Przecież wiem, że jesteś dobry z matematyki. Dlaczego mnie nie posłuchałeś? Czy na niczym ci nie zależy?”.

Co się stało?

Czym jest centralne przetwarzanie słuchowe?

Kiedy wibracja słuchowa dociera do bębenka w uchu, kilka niewielkich kostek przekazuje informację do receptorów nerwowych znajdujących się w uchu wewnętrznym. Te receptory przesyłają „surowa informację” w stronę mózgu za pośrednictwem nerwów słuchowych. Centralne przetwarzanie słuchowe (CPS) to, jak sama nazwa wskazuje, przekształcenie odebranej informacji przez system nerwowy w coś użytecznego. Ujmując rzecz najprościej, proces ten polega na analizie i interpretacji informacji. Od niego zależy, co nasz mózg robi z tym, co dociera do naszych uszu.

To tyle, jak twierdzą Kutscher i Glick, jeśli chodzi o proste odpowiedzi. Teraz bardziej szczegółowo przyjrzyjmy się konkretnym procesom będącym częścią przetwarzania usłyszanych odgłosów. Zauważ, że kolejne etapy na siebie zachodzą i są nierozdzielne. Niech cię nie zniechęcą wymyślne nazwy – to dość dosłowna terminologia.

• Rozróżnianie – zdolność odróżniania dźwięków o odmiennym tonie, czasie trwania i intensywności (głośności). Ma ona wpływ na czynienie postępów w praktycznie wszystkich dziedzinach akademickich.
• Rozróżnianie słuchowe – zdolność odróżniania podobnie brzmiących słów i dźwięków, np. „kop” i „kot”. Warto zauważyć, że hałasy w tle znacznie utrudniają przebieg tego procesu u dzieci z zaburzeniami CPS.
• Lokalizacja – zdolność ustalenia, skąd dochodzi dźwięk, czyli na jakim kierunku należy skupić uwagę.
• Koncentracja słuchowa – zdolność utrzymania skupienia na usłyszanym dźwięku.
• Wychwytywanie głównego dźwięku z tła – zdolność oddzielenia głównego dźwięku (np. głosu nauczyciela) od odgłosów tła (np. hałasów w sali lekcyjnej). Wyobraź sobie, że z trudem starasz się usłyszeć głos swojego kolegi na hałaśliwej imprezie. Wyobraź sobie, że musisz się tak starać przez cały dzień.
• Wypełnianie słuchowe – proces, dzięki któremu jesteśmy w stanie zrozumieć całe słowo lub komunikat, nawet jeśli dotarła do nas jego część. Nasz układ nerwowy zazwyczaj potrafi wypełnić powstałe luki. Ponownie wyobraź sobie swoje doświadczenia na hałaśliwej imprezie. Zauważ, że jesteś w stanie rozmawiać z innymi, nawet jeśli nie słyszysz wszystkiego, co do ciebie mówią.
• Synteza słuchowa – zdolność łączenia oddzielnych fonemów (dźwięków) w słowa, np. zbudowanie słowa „kot” z dźwięków /k/, /o/, /t/. Jest to kluczowy etap nauki czytania.
• Analiza słuchowa – zdolność rozpoznawania poszczególnych elementów tworzących słowa, np. końcówek fleksyjnych.
• Asocjacja słuchowa – zdolność przypisywania określonego znaczenia do rozpoznanego słowa lub dźwięku. Szczerze mówiąc, to zadziwiające, że większość z nas potrafi błyskawicznie skojarzyć zlepek kilku dźwięków z konkretnymi informacjami.
• Pamięć słuchowa – zdolność przechowywania i przywoływania tego, co usłyszeliśmy.

Innymi potrzebnymi zdolnościami, które jednak nie są unikalne dla procesu przetwarzania słuchowego, są: umiejętność koncentracji, znajomość języka oraz pamięć.

Wszystkie etapy przetwarzania słuchowego dotyczą języka biernego i zachodzą głównie w pniu mózgu oraz płatach skroniowych. Etapy te muszą zostać ukończone przed rozpoczęciem się procesów zachodzących w innych częściach mózgu: znalezienia odpowiedzi na usłyszane pytanie, wyrażenia tejże odpowiedzi i podjęcia zgodnego z nią zachowania. To niesamowite, że ludzie w ogóle są w stanie się porozumiewać (Kutscher, Glick).

źródło: M. L. Kutscher, T. Attwood, R. R. Wolff, DZIECI Z ZABURZENIAMI ŁĄCZONYMI…, LIBER, Warszawa 2017