Zespół Aspergera – problemy z jedzeniem i zapachem

U ponad połowy dzieci z Zespołem Aspergera występuje wrażliwość węchowa i smakowa ~ Tony Attwood

Rodzice często mówią, że ich autystyczne dzieci posiadają niezwykłą zdolność wyczuwania zapachów, których inni nie czują, i są bardzo wybredne w kwestii posiłków.

„Sean Barron tak opisał swoją percepcję smaku i konsystencji pokarmów:

Z jedzeniem miałem duży problem. Lubiłem jeść rzeczy mdłe i nieskomplikowane. Do moich ulubionych dań należały płatki śniadaniowe (suche, bez mleka), chleb, naleśniki, makaron, ziemniaki oraz purèe ziemniaczane. Ponieważ takie dania jadałem w dzieciństwie, działały one na mnie uspokajająco. Nie chciałem próbować niczego nowego.

Byłem nadmiernie wrażliwy na konsystencję pokarmów – zanim włożyłem cokolwiek do ust, musiałem dotknąć tego palcami i sprawdzić, jakie to jest w dotyku. Nie cierpiałem dań mieszanych, np. makaronu z warzywami albo chleba z dodatkami, czyli kanapek. Nigdy, przenigdy nie przełknąłbym czegoś takiego. Wiedziałem, że natychmiast zrobiłoby mi się niedobrze (Barron i Barron 1992, s. 96).

Stephen Shore miał podobne wrażenia sensoryczne:

Szparagi z puszki były nie do zaakceptowania ze względu na to, że były oślizgłe. Kiedy w ustach eksplodował mi podczas jedzenia pomidorek koktajlowy, przez rok nie jadłem pomidorów. Wrażenie sensoryczne wywołane przez to małe warzywo było nie do zniesienia i nie zamierzałem ryzykować, że coś takiego znów się zdarzy.

Marchewka w surówce oraz seler naciowy w sałatce z tuńczyka nadal są dla mnie nie do zjedzenia ze względu na zbyt dużą różnicę w konsystencji marchwi lub selera oraz surówki lub sałatki. Marchewka i seler osobno jednak mi smakują. Teraz już rzadziej, ale w dzieciństwie lubiłem jeść wszystko po kolei, najpierw skończyć jedną rzecz z talerza, a dopiero potem zabierać się za następną (Shore, 2001/2008, s. 44).

Małe dziecko może domagać się prostego, ograniczonego menu, np. przez kilka lat na kolację jada gotowany ryż albo parówki z frytkami. Niestety, tego rodzaju wrażliwość i będące jej następstwem unikanie pokarmów o specyficznej włóknistej czy wilgotnej konsystencji lub połączeń określonych rodzajów jedzenia mogą być w porze posiłku źródłem zdenerwowania dla całej rodziny. Szczególnie matki mogą rozpaczać, że dziecko nie dopuszcza możliwości spróbowania czegoś nowego i odżywczego. Na szczęście większość wrażliwych na pokarmy dzieci z ZA z wiekiem może poszerzać swoje menu i w okresie wczesnej adolescencji problem ten praktycznie zanika.

Obronność dotykowa

Podczas jedzenia pewnych pokarmów może też wystąpić obronność dotykowa. Wkładając palec do gardła, wywołujemy u siebie odruch wymiotny. Jest on niezależny od naszej woli i zapobiega dostaniu się do gardła twardych przedmiotów. Odruch ten wywołuje bardzo nieprzyjemne wrażenie. Dziecko z zespołem Aspergera może w ten sposób reagować na włókniste pokarmy w ustach, a nie w gardle.

Zapach

Niekiedy niechęć do jedzenia konkretnych owoców i warzyw jest związana z podwyższoną wrażliwością na pewne zapachy. Dla innych ludzi dany zapach może być przyjemny. Jednak dziecko z zespołem Aspergera może mieć większą wrażliwość węchową i szerszy zakres percepcji, więc odbiera ten sam zapach jako zbyt ostry. Kiedy proszę takie dziecko, żeby opisało zakres aromatów towarzyszący mu podczas jedzenia na przykład dojrzałej gruszki, słyszę, że „pachnie jak mocz” albo „pachnie, tak jakby była zgniła”.

Osoba o dużej wrażliwości zapachowej może odczuwać nudności, gdy wyczuje czyjeś perfumy lub dezodorant. Pewien mężczyzna powiedział mi, że jemu zapach perfum przypomina zapach środków owadobójczych. Dziecko z wrażliwością węchową może unikać zapachu farb i innych przyborów na zajęcia plastyczne albo nie wchodzić do stołówki szkolnej lub sali lekcyjnej, w której woźna użyła wcześniej określonego środka czystości.

Posiadanie wyostrzonego zmysłu węchu ma również swoje dobre strony. Znam kilku dorosłych z zespołem Aspergera, którzy połączyli dobry węch ze swoim szczególnym zainteresowaniem winem i są wybitnymi kiperami. Kiedy pewnego razu Liane Hollyday Willey podchodziła do swojego stolika w restauracji, wyostrzony zmysł węchu pozwolił jej ostrzec siedzącą przy stoliku obok kobietę, że owoce morza na jej talerzu są zepsute i że może się rozchorować po ich spożyciu. Ponadto Liane potrafi też wyczuć u swoich córek chorobę po zapachu ich oddechu (rozmowa osobista)” (Attwood, 2013). 

źródło: T. Attwood: Zespół Aspergera…”, HARMONIA UNIVERSALIS, Gdańsk 2013