Uczeń z autyzmem

Autyzm to zaburzenie rozwojowe, którego objawy występują w trzech głównych obszarach (tzw. triada autystyczna):

• komunikacja;
• interakcje społeczne;
• stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowania, aktywności…

Symptomy trudności

Komunikacja

A. Werbalna:

• unikanie kontaktu wzrokowego podczas rozmowy;
• używanie mimiki twarzy niedostosowanej do wypowiedzi;
• problemy z odczytywaniem mimiki twarzy, tonu głosu, gestów rozmówcy;
• wykonywanie ograniczonych gestów w celach komunikacyjnych, np. wskazywanie lodówki w celu otrzymania ulubionego przysmaku;
• uboga ekspresja emocjonalna poprzez mimikę;
• widoczny brak spontaniczności w gestykulacji;
• nieprawidłowa postawa, niezręczność ruchowa, przyjmowanie specyficznych póz ciała;
• ekscentryczny sposób poruszania się, np. chodzenie na palcach.

B. Werbalna:

• ograniczona zdolność inicjowania i podtrzymywania konwersacji;
• nietypowy ton, akcent głosu lub nietypowy rytm mowy, np. wymawianie każdego zdania jak pytania;
• uporczywe wymawianie tego samego słowa lub zdania (echolalia);
• wielokrotne powtarzanie pytania (pytania perseweracyjne);
• nieużywanie słów „ja”, „moje” w odniesieniu do siebie; mówienie o sobie w 3. osobie, np. „Marek chce pić” zamiast „ja chcę pić”;
• nieuwzględnianie w mowie form odmiany wyrazów (agramatyzmy);
• wypowiedzi sprawiające wrażenie nieadekwatnych;
• trudność w komunikowaniu potrzeb lub pragnień;
• bardzo dosłowne rozumienie wypowiedzi – brak rozumienia metafor, dowcipów.

Interakcje społeczne

• brak zainteresowania otoczeniem i osobami (zamknięcie we własnym świecie), nieumiejętność inicjowania kontaktu (lub brak zainteresowania kontaktami);
• nieumiejętność tworzenia więzi emocjonalnych, np. stosowanych do wieku związków przyjacielskich z rówieśnikami;
• problemy z interpretacją uczuć rówieśników oraz u siebie, mówieniu o nich;
• nieumiejętność odczytywania czyichś myśli, intencji, emocji, w tym bezsłownych sygnałów niezadowolenia – (Teoria umysłu);
• nieumiejętność przewidywania, co ludzie mogą zrobić czy powiedzieć w określonej sytuacji;
• brak spontanicznego cieszenia się i dzielenia się własnymi sukcesami z innymi osobami;
• nieangażowanie się w zabawy grupowe, niewchodzenie w rolę, nienaśladowanie, brak umiejętności zabawy „na niby”;
• niechęć do przytulania, dotykania;
• skupianie się na detalach, a nie całości sytuacji;
• brak umiejętności uczenia się na własnych błędach;
• nie stosowanie w szerszym kontekście poznanych zasad/reguł;
• nieumiejętność uogólniania zasad sytuacji podobnych – nie ma podobnych są nowe;
• niezrozumienie odstępstw od panujących zasad/sztywność myślenia;
• problem z komunikacją własnych potrzeb – sprzeciwu – w sposób niezrozumiały.

Stereotypowe wzorce zachowania i aktywności

• przywiązywanie się do stałego, powtarzalnego planu dnia, bardzo emocjonalne reakcje na jakiekolwiek zmiany w najbliższym otoczeniu, np. panika i płacz podczas przemeblowania lub konieczności pójścia do szkoły o innej godzinie niż zwykle;
• problemy z koncentracją uwagi – szybkie rozpraszanie uwagi (hałas, światło, kolorowe ściany, gazetki szkolne, drażniące zapachy itp);
• obsesyjne układanie przedmiotów w określonym porządku;
• silne przywiązanie do przedmiotów pełniących funkcję talizmanów;
• specyficzne zainteresowania, pogłębianie wiedzy na jakiś konkretny, często bardzo wąski i specjalistyczny temat, np. zapamiętywanie i recytowanie rozkładów jazdy autobusów;
• spędzanie czasu na układaniu zabawek w specyficzny sposób, obserwowaniu poruszających się przedmiotów (wirowanie itp.), np. wentylatora, pralki, lub koncentracja na konkretnej części przedmiotu, np. kołach samochodu zabawki;
• wielokrotne powtarzanie ruchów, takich jak trzepotanie rękami na wysokości oczu, kręcenie się wokół własnej osi, monotonne kołysanie się, podskakiwanie, wyginanie palców (tzw. stereotypie ruchowe lub autostymulacje – zawarte są w zakładce ZABURZENIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ) (Słupek, 2018).

źródło: Kazimierz Słupek: Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi…. HARMONIA, Gdańsk 2018