Autyzm to zaburzenie rozwojowe, którego objawy występują w trzech głównych obszarach (tzw. triada autystyczna):

Symptomy trudności

Komunikacja

A. Werbalna:

  • unikanie kontaktu wzrokowego podczas rozmowy;
  • używanie mimiki twarzy niedostosowanej do wypowiedzi;
  • problemy z odczytywaniem mimiki twarzy, tonu głosu, gestów rozmówcy;
  • wykonywanie ograniczonych gestów w celach komunikacyjnych, np. wskazywanie lodówki w celu otrzymania ulubionego przysmaku;
  • uboga ekspresja emocjonalna poprzez mimikę;
  • widoczny brak spontaniczności w gestykulacji;
  • nieprawidłowa postawa, niezręczność ruchowa, przyjmowanie specyficznych póz ciała;
  • ekscentryczny sposób poruszania się, np. chodzenie na palcach.

B. Werbalna:

  • ograniczona zdolność inicjowania i podtrzymywania konwersacji;
  • nietypowy ton, akcent głosu lub nietypowy rytm mowy, np. wymawianie każdego zdania jak pytania;
  • uporczywe wymawianie tego samego słowa lub zdania (echolalia);
  • wielokrotne powtarzanie pytania (pytania perseweracyjne);
  • nieużywanie słów „ja”, „moje” w odniesieniu do siebie; mówienie o sobie w 3. osobie, np. „Marek chce pić” zamiast „ja chcę pić”;
  • nieuwzględnianie w mowie form odmiany wyrazów (agramatyzmy);
  • wypowiedzi sprawiające wrażenie nieadekwatnych;
  • trudność w komunikowaniu potrzeb lub pragnień;
  • bardzo dosłowne rozumienie wypowiedzi – brak rozumienia metafor, dowcipów.

Interakcje społeczne

  • brak zainteresowania otoczeniem i osobami (zamknięcie we własnym świecie), nieumiejętność inicjowania kontaktu (lub brak zainteresowania kontaktami);
  • nieumiejętność tworzenia więzi emocjonalnych, np. stosowanych do wieku związków przyjacielskich z rówieśnikami;
  • problemy z interpretacją uczuć rówieśników oraz u siebie, mówieniu o nich;
  • nieumiejętność odczytywania czyichś myśli, intencji, emocji, w tym bezsłownych sygnałów niezadowolenia – (Teoria umysłu);
  • nieumiejętność przewidywania, co ludzie mogą zrobić czy powiedzieć w określonej sytuacji;
  • brak spontanicznego cieszenia się i dzielenia się własnymi sukcesami z innymi osobami;
  • nieangażowanie się w zabawy grupowe, niewchodzenie w rolę, nienaśladowanie, brak umiejętności zabawy „na niby”;
  • niechęć do przytulania, dotykania;
  • skupianie się na detalach, a nie całości sytuacji;
  • brak umiejętności uczenia się na własnych błędach;
  • nie stosowanie w szerszym kontekście poznanych zasad/reguł;
  • nieumiejętność uogólniania zasad sytuacji podobnych – nie ma podobnych są nowe;
  • niezrozumienie odstępstw od panujących zasad/sztywność myślenia;
  • problem z komunikacją własnych potrzeb – sprzeciwu – w sposób niezrozumiały.

Stereotypowe wzorce zachowania i aktywności

  • przywiązywanie się do stałego, powtarzalnego planu dnia, bardzo emocjonalne reakcje na jakiekolwiek zmiany w najbliższym otoczeniu, np. panika i płacz podczas przemeblowania lub konieczności pójścia do szkoły o innej godzinie niż zwykle;
  • problemy z koncentracją uwagi – szybkie rozpraszanie uwagi (hałas, światło, kolorowe ściany, gazetki szkolne, drażniące zapachy itp);
  • obsesyjne układanie przedmiotów w określonym porządku;
  • silne przywiązanie do przedmiotów pełniących funkcję talizmanów;
  • specyficzne zainteresowania, pogłębianie wiedzy na jakiś konkretny, często bardzo wąski i specjalistyczny temat, np. zapamiętywanie i recytowanie rozkładów jazdy autobusów;
  • spędzanie czasu na układaniu zabawek w specyficzny sposób, obserwowaniu poruszających się przedmiotów (wirowanie itp.), np. wentylatora, pralki, lub koncentracja na konkretnej części przedmiotu, np. kołach samochodu zabawki;
  • wielokrotne powtarzanie ruchów, takich jak trzepotanie rękami na wysokości oczu, kręcenie się wokół własnej osi, monotonne kołysanie się, podskakiwanie, wyginanie palców (tzw. stereotypie ruchowe lub autostymulacje – zawarte są w zakładce ZABURZENIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ) (Słupek, 2018).

źródło: Kazimierz Słupek: Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi…. HARMONIA, Gdańsk 2018