Kontrola ucznia rozumiana jest jako zbieranie informacji o dziecku, a ocena jako sposób przekazywania tej wiedzy uczniom i rodzicom
„Powinna być ona ustną lub pisemną informacją o osiągnięciach dziecka, jego problemach dydaktycznych i wychowawczych pokazującym jego rozwój w określonym przedziale czasowym. Jej nadrzędnym celem jest podkreślanie mocnych stron ucznia, wskazywanie kierunków działań uzupełniających, niezbędnych dla celów kształcenia oraz informowanie samego nauczyciela o efektach jego oddziaływań edukacyjnych.
Oceniając postępy dziecka, należy wziąć pod uwagę nie tylko jego predyspozycje, ale i konstrukcję psychiczną:
- zaangażowanie i włożony w pracę wysiłek;
- umiejętność stawiania pytań i formułowania problemów, dobór form i metod w poszukiwaniu rozwiązania problemu;
- stopień opanowania materiału (z uwzględnieniem możliwości ucznia), przygotowanie do zajęć i udział w lekcji – aktywność;
- umiejętność pracy w zespole;
- zainteresowanie wiedzą z zakresu danego przedmiotu.
Ocenianie uczniów jest podsumowaniem wszelkich wysiłków pedagogicznych, a jednocześnie narzędziem ewaluacyjnym w pracy nauczyciela.
Każdej z tych form oceniania powinny towarzyszyć jasno sformułowane kryteria. Rodzice i uczniowie muszą być z nimi zapoznani, co jest wymogiem obligatoryjnym. Należy jednak podkreślić, że na nauczycielu spoczywa bezwzględny obowiązek opracowania dla tych uczniów odrębnych kryteriów oceniania. Jest to uwarunkowane specyfiką funkcjonowania ucznia niepełnosprawnego intelektualnie w klasach szkół masowych, a dokładnie innym poziomem umiejętności szkolnych. Stawianie takim dzieciom identycznych wymagań jak wobec uczniów pełnosprawnych byłoby największym błędem i zaprzeczeniem motywacyjnej roli oceniania.
Podstawową zasadą w ocenianiu uczniów z niepełnosprawnością intelektualną jest przeniesienie ciężaru gatunkowego oceny z poziomu wiadomości i umiejętności na indywidualny wkład pracy dziecka. Oceniamy jego pracę, biorąc pod uwagę poziom możliwości. Konieczne jest więc takie dostosowanie kryteriów oceniania, aby dziecko miało szansę na osiągnięcie sukcesu, ponieważ tylko wtedy będzie podejmowało trud wykonywania dalszych zadań.
Ocenianie dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w klasie integracyjnej lub masowej jest zagadnieniem trudnym. Przede wszystkim należy przygotować wszystkich uczniów do sytuacji, w której w jednym zespole klasowym będą funkcjonowały różne kryteria oceniania. Wymaga to od nauczyciela wielkiego wyczucia, taktu, a niekiedy sprytu. Najważniejsze jest sprecyzowanie, kogo jakie kryteria oceniania będą obowiązywały i wyjaśnienie dzieciom, dlaczego tak się dzieje. Aby ułatwić zaakceptowane przez wychowanków takiej sytuacji, a co za tym idzie, wyeliminować w przyszłości wszelkie nieporozumienia i konflikty, można skorzystać z wielorakich propozycji programów profilaktycznych. W Gdańsku od kilku lat nauczyciele korzystają z programu „Spójrz inaczej”, który zawiera ciekawe scenariusze zajęć kształtujące wrażliwość na innych, tolerancję itp., czyli cechy bardzo istotne dla omawianego w tym opracowaniu zagadnienia. Innym rozwiązaniem może być wspólne sformułowanie zbioru zasad dla klasy na wzór kontaktu zawieranego z uczniami. Budowa podstaw wzajemnego szacunku i akceptacji jest bardzo trudnym zadaniem wychowawczym, a jednocześnie ma najistotniejsze dla integracji znaczenie. Tworzenie właściwych podstaw wobec uczniów niepełnosprawnych jest warunkiem akceptacji przez cały zespół klasowy systemu oceniania wpływającym znacząco na poprawność stosunków między dziećmi.
Od nas bowiem zależy ich cała przyszłość, kładziemy podwaliny nie tylko pod ich przyszłą naukę, ale przede wszystkim kształtujemy nawyki i podstawy funkcjonowania ludzkiej jednostki w samodzielnym życiu. Praca z takimi uczniami przynosi dużo więcej satysfakcji i radości, kiedy po początkowych trudnościach dziecko zaczyna osiągać sukcesy na miarę swoich możliwości.
Uczeń z upośledzeniem umiarkowanym nie podlega ocenianiu za pomocą obowiązującej skali ocen, gdyż nie można jednocześnie określić zakresu antycypowanych osiągnięć ani ich odgórnie zaprogramować. Uczeń ma własne tempo i rytm rozwoju, swoiste uzdolnienia i ograniczenia.
Zakres nabytych wiadomości i umiejętności
Zakres opanowanych wiadomości i nabytych umiejętności formułowany będzie w następujący sposób:
1. Ocenianie bieżące:
- słowna pochwała
- umowny system znaków.
2. Ocenianie semestralne:
- ocena opisowa.
3. Ocenianie końcoworoczne:
- ocena opisowa,
- inwentarz Gunzburga (wykorzystywany również na początku pracy z dzieckiem).
Oceny dokonujemy na początku pracy, po pierwszym półroczu i na koniec roku szkolnego. To zapewni nam najlepszą ewaluację programu i pozwoli odpowiednio przygotować się do kolejnego etapu nauki.
EWALUACJA PROGRAMU
Realizacja programu przewidziana jest na czas trwania trzeciego etapu kształcenia. W trakcie realizacji indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny poddawany powinien być ewaluacji:
- etapowej – polegającej na modyfikacji i lepszym dostosowaniu do możliwości dziecka, realiów bazy domowej i szkolnej;
- końcowej – polegającej na przedstawieniu przebiegu realizacji programu z ewentualnymi modyfikacjami, komentarzem zasadności założonych celów, stopniem ich realizacji oraz sformułowaniu walorów dydaktyczno-wychowawczych projektu.
W trakcie realizacji programu powinno występować stałe jego monitorowanie mające na celu sprawdzenie efektywności stopnia realizacji celów.
Proponujemy następujące narzędzia służące ewaluacji:
- bezpośrednia obserwacja;
- karta obserwacji;
- rozmowy z rodzicami” (Renata Naprawa, Alicja Tanajewska, 2016).
