Dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim organizowane są zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze na podstawie orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej o potrzebie takich zajęć.

Zajęcia te organizuje się dla dzieci i młodzieży od początku roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą 3 lata, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą 25 lat. Udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych jest spełnieniem obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki.

Główne cele zajęć:

  • wspomaganie rozwoju;
  • rozwijanie zainteresowania otoczeniem;
  • rozwijanie samodzielności w funkcjonowaniu w codziennym życiu.

W systemie oświaty jednostkami organizacyjnymi powołanymi do prowadzenia zajęć rewalidacyjno-wychowawczych są:

  • ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze;
  • przedszkola, w tym przedszkola specjalne;
  • szkoły, w tym szkoły specjalne.

Zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze mogą być także organizowane w domu rodzinnym dziecka lub w następujacych jednostkach organizacyjnych nienależących do systemu oświaty:

  • placówki opiekuńczo-wychowawcze;
  • domy pomocy społecznej;
  • podmioty lecznicze.

W takiej sytuacji na wniosek kierowników wymienionych podmiotów lub rodziców (prawnych opiekunów) udział w zajęciach zapewnia jednostka samorządu terytorialnego, do której zadań własnych należy zakładanie i prowadzenie odpowiednio przedszkola specjalnego lub szkoły specjalnej. Jest to jednostka właściwa ze względu na siedzibę lub miejsce położenia danego podmiotu albo miejsce zamieszkania rodziców (prawnych opiekunów).

W przypadku zajęć organizowanych w przedszkolu, w tym przedszkolu specjalnym, lub szkole, w tym szkole specjalnej, zajęcia organizuje się odpowiednio w przedszkolu lub szkole położonej najbliżej miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, która ma być jej uczestnikiem.

Zajęcia w wymienionych podmiotach oraz w domu rodzinnym organizuje dyrektor jednostki systemu oświaty (przedszkola, szkoły, ośrodka), który zapewnia nauczycieli do prowadzenia tych zajęć. Są one uwzględniane w danym roku szkolnym w arkuszu organizacji jednostki systemu oświaty.

Zajęcia prowadzone są przez nauczycieli, którzy:

  • ukończyli studia wyższe lub zakład kształcenia nauczycieli, w zakresie nadającym kwalifikacje do pracy z dziećmi i młodzieżą z niepełnosprawnością intelektualną, na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły lub rodzaju placówki lub
  • mają kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły lub rodzaju placówki, a ponadto ukończyli studia podyplomowe, zakład kształcenia nauczycieli lub kurs kwalifikacyjny, w zakresie nadającym kwalifikacje do pracy z dziećmi i młodzieżą z niepełnosprawnością intelektualną.

Opiekę niezbędną w czasie prowadzenia zajęć sprawuje pomoc nauczyciela, z wyjątkiem zajęć prowadzonych w domu rodzinnym, gdzie opiekę taką zapewniają rodzice. Zajęcia prowadzone są w formie indywidualnej lub zespołowej (grupy 2-, 4 – osobowe). Organizuje się je we współpracy z rodzicami. Zajęć zespołowych nie organizuje się w domach rodzinnych.

Godzina zajęć trwa 60 minut. Minimalny ich wymiar wynosi:

  • zajęcia zespołowe – 20 godzin tygodniowo, nie więcej niż 6 godzin dziennie;
  • zajęcia indywidualne – 10 godzin tygodniowo, nie więcej niż 4 godziny dziennie.

Dzienny czas trwania zajęć ustala organizujący je dyrektor jednostki systemu oświaty, we współpracy z rodzicami, uwzględniając indywidualne potrzeby i możliwości psychofizyczne uczestnika zajęć.

Zajęcia w szczególności obejmują:

  • naukę nawiązywania kontaktów w sposób odpowiedni do potrzeb i możliwości uczestnika zajęć;
  • kształtowanie sposobu komunikowania się z otoczeniem na poziomie odpowiadającym indywidualnym możliwościom uczestnika zajęć;
  • usprawnianie ruchowe i psychoruchowe w zakresie dużej i małej motoryki, wyrabianie orientacji w schemacie własnego ciała i orientacji przestrzennej;
  • wdrażanie do osiągania optymalnego poziomu samodzielności w podstawowych sferach;
  • rozwijanie zainteresowania otoczeniem, wielozmysłowe poznawanie otoczenia, naukę rozumienia zachodzących w nim zjawisk, kształtowanie umiejętności funkcjonowania w otoczeniu;
  • kształtowanie umiejętności współżycia w grupie;
  • naukę celowego działania dostosowanego do wieku, możliwości i zainteresowań uczestnika zajęć oraz przejawianej przez niego aktywności.

Dla każdego uczestnika zajęć opracowuje się indywidualny program, zawierający w szczególności:

  • cele zajęć;
  • metody i formy pracy;
  • zakres współpracy z rodzicami – uczestnikami zajęć.

Program ten przygotowany jest na podstawie diagnozy oraz zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, a także obserwacji funkcjonowania uczestnika zajęć przez prowadzących je nauczycieli we współpracy z psychologiem oraz – w zależności od potrzeb – z innymi specjalistami.

Dokumentacja zajęć obejmuje:

  • orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych;
  • dziennik zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla każdego zespołu lub dziennik indywidualnych zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla każdego uczestnika zajęć;
  • zeszyt obserwacji.

Zeszyt obserwacji jest prowadzony odrębnie dla każdego uczestnika zajęć przez nauczycieli prowadzącym z nim zajęcia. Zawiera on informacje dotyczące:

  • zmian w zakresie dużej motoryki (postawa, lokomocja, koordynacja ruchów);
  • zmian w zakresie małej motoryki (koordynacja ruchów rąk, koordynacja wzrokowo-ruchowa, manipulacja);
  • podejmowania aktywności własnej (niekontrolowanej);
  • koncentracji podczas aktywności spontanicznej (w zabawie, podczas wykonywania zadania), w tym czasu tej koncentracji;
  • współdziałania w różnych sytuacjach, w tym czasu tego współdziałania;
  • opanowania nowych umiejętności (tempo, trwałość, stopień trudności);
  • dominującego nastroju i emocji;
  • gotowości do kontaktów (rodzaje i kierunek kontaktów);
  • umiejętności w zakresie samoobsługi;
  • udziału w czynnościach porządkowych;
  • zachowań trudnych (opis zachowań trudnych i sytuacji, w których występują te zachowania, reakcji nauczyciela na zachowania trudne, zmian w zachowaniu);
  • sposobów komunikowania się;
  • innych istotnych zachowań.

Nie rzadziej niż dwa razy do roku nauczyciele prowadzący zajęcia dokonują okresowej oceny funkcjonowania ich uczestnika. Podstawą oceny jest dokumentacja, w tym program indywidualny zajęć. Na podstawie tejże oceny dokonuje się – w razie potrzeby – jego modyfikacji (Słupek, 2018).

źródło: K. Słupek, Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi…, Harmonia Universalis, Gdańsk 2018