Niepełnosprawność intelektualna to zaburzenie rozwojowe polegające na znacznym obniżeniu ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, któremu towarzyszą deficyty w zakresie zachowań adaptacyjnych (w szczególności niezależności i odpowiedzialności). Nie jest to jednostka chorobowa, lecz zespół objawów towarzyszących wielu chorobom genetycznym (np. Zespół Downa), neurologicznym (m. in. mózgowe porażenie dziecięce), metabolicznym będącym następstwem zmian w życiu prenatalnym lub urazów fizycznych doznanych w okresie dzieciństwa. Niepełnosprawność intelektualną można rozpatrywać w dwóch aspektach:
- kliniczno-medycznym – wówczas termin ten oznacza wrodzone lub istniejące od dzieciństwa obniżenie poziomu rozwoju intelektualnego;
- psychologiczno-społeczna – wówczas główny nacisk kładziony jest na społeczny aspekt upośledzenia, na jego konsekwencje dla umiejętności interpersonalnych i samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie (chodzenie do szkoły, pracy, załatwianie spraw formalnych, prowadzenie domu).
Klasyfikacja deficytów intelektualnych
| Stopień niepełnosprawności | IQ Wechslera | Poziom intelektualny | Krótka charakterystyka |
| lekki | 69 – 55 | 10. – 12. rok życia | umiejętności językowe pozwalające na posługiwanie się mową do codziennych potrzeb i podtrzymywania rozmowy; niezależność w zakresie samoobsługi (jedzenie, mycie, ubieranie się, kontrola zwieraczy); potencjalna zdolność do pracy, głównie wymagającej praktycznych umiejętności |
| umiarkowany | 54 – 35 | 6. – 9. rok życia | ograniczony zakres rozumienia i posługiwania się mową; upośledzone funkcjonowanie w zakresie samoobsługi i umiejętności ruchowych; osoby te potrzebują najczęściej codziennego nadzoru, potrafią jednak wykonywać proste, praktyczne czynności; są zdolne do nawiązywania kontaktu, porozumiewania się i angażowania w proste społeczne działania |
| znaczny | 34 – 20 | 3. – 6. rok życia | funkcjonowanie podobne jak u osób niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu umiarkowanym, częściej pojawia się znaczne uszkodzenie aparatu słuchowego, gorszy jest rozwój mowy; występują inne deficyty wskazujące na istotne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego |
| głęboki | poniżej 20 | maks. 3. rok życia | znaczne ograniczenia w porozumiewaniu się, głęboko zaburzone funkcje ruchowe, zmiany neurologiczne, częste są uszkodzenia wzroku i słuchu; brak zdolności dbania o podstawowe potrzeby życiowe; wymagany nadzór przy wszystkich podstawowych czynnościach |
Tabela – opracowanie Kazimierz Słupek
Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym mają możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół, a więc i w szkołach ogólnodostępnych. Zalecenia co do formy kształcenia zapisane w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego są tylko sugestią. Decyzja o wyborze placówki należy do rodziców ucznia (Słupek, 2018).
Więcej powiązanych informacji w zakładce UCZEŃ Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ- ĆWICZENIA
źródło: K. Słupek, UCZNIOWIE ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI…, HARMONIA, Gdańsk 2018
