Komunikacja z dzieckiem ze spektrum autyzmu może być wyzwaniem, ale też ogromną szansą na rozwój empatii i głębsze zrozumienie drugiego człowieka. W pracy rewalidacyjnej i terapeutycznej z dzieckiem z ASD, empatyczne porozumiewanie się staje się kluczowym narzędziem. Język oparty na Porozumieniu bez Przemocy, nazywany także „językiem żyrafy”, oferuje nam ramy do budowania pozytywnych relacji i wspierania rozwoju społecznego oraz emocjonalnego naszych podopiecznych.
„Język oparty na Porozumieniu bez Przemocy”, znany również jako NVC (Nonviolent Communication), to wyjątkowa metoda komunikacji, która stawia na empatię, głębokie zrozumienie drugiej osoby oraz budowanie konstruktywnych relacji. Opracowany przez Marshalla Rosenberga, ten język jest jak most, łączący ludzi w zrozumieniu i szacunku dla siebie nawzajem, bez konieczności stosowania przemocy werbalnej czy emocjonalnej.
W swojej istocie, Język oparty na Porozumieniu bez Przemocy kładzie nacisk na empatię, zarówno wobec siebie, jak i wobec innych. Jest to podejście oparte na szacunku dla uczuć, potrzeb oraz praw każdej strony w komunikacji. Niech jego celem jest budowanie mostów porozumienia, rozwiązywanie konfliktów w sposób pokojowy oraz tworzenie atmosfery wzajemnego zrozumienia i wsparcia.
W dalszej części tego artykułu przyjrzymy się bliżej zasadom, na których opiera się Język oparty na Porozumieniu bez Przemocy oraz sposobom jego praktycznego zastosowania, szczególnie w kontekście pracy z dziećmi ze spektrum autyzmu.
Obserwacja: Patrzenie bez oceniania
Pierwszym krokiem w empatycznym porozumiewaniu się jest obserwacja, która nie zawiera ocen ani osądów. Zamiast mówić „Znowu się nie odzywasz”, możemy powiedzieć „Zauważyłem, że dziś mówisz mniej niż zazwyczaj”. Dzięki temu uczniowie mogą poczuć się zrozumiani, a nie oceniani, co jest kluczowe dla budowania zaufania i otwartej komunikacji.
Przykład dialogu: Nauczyciel: „Zauważyłem, że dziś mówisz mniej niż zazwyczaj, czy coś się dzieje, o czym chciałbyś mi powiedzieć?”
Uczucia: Rozpoznawanie i wyrażanie
Osoby ze spektrum autyzmu często mają trudności z rozpoznawaniem i wyrażaniem swoich emocji. Dlatego ważne jest, aby nauczyć ich nazywać uczucia. W praktyce możemy pomóc im zrozumieć, jakie emocje towarzyszą im w danej sytuacji.
Przykład dialogu: Uczeń: „Nie lubię tego zadania.” Nauczyciel: „Czy czujesz się sfrustrowany, ponieważ zadanie wydaje się dla ciebie trudne?”
Potrzeby: Rozumienie i wyrażanie
Wskazywanie, jakie potrzeby są związane z danymi uczuciami, pomaga uczniowi lepiej zrozumieć samego siebie i innych. Rozumienie własnych potrzeb oraz wyrażanie ich w sposób jasny i zrozumiały dla otoczenia stanowi kluczowy element komunikacji.
Przykład dialogu: Uczeń: „Nie chcę pracować w grupie.” Nauczyciel: „Czy potrzebujesz więcej przestrzeni dla siebie i ciszy, aby móc się skoncentrować?”
Prośby: Konstruktywne działanie
Ważne jest, aby uczyć dzieci ze spektrum autyzmu formułowania próśb, a nie żądań. Prośby są bardziej przyjemne dla odbiorcy i otwierają drogę do konstruktywnej współpracy.
Przykład dialogu: Uczeń: „Nie lubię, kiedy inni przerywają mi, gdy mówię.” Nauczyciel: „Czy mógłbyś poprosić swoich kolegów, aby dali Ci skończyć, mówiąc coś w stylu: ‚Czy moglibyście poczekać, aż skończę mówić, zanim odpowiecie?’”
Podsumowanie: Budowanie zrozumienia i akceptacji
Stosowanie „języka żyrafy” w pracy z uczniem ze spektrum autyzmu wymaga cierpliwości i zrozumienia. Konsekwentne stosowanie jego zasad może znacząco pomóc w budowaniu pozytywnych relacji i efektywnej komunikacji. Pamiętając o bezstronnej obserwacji, rozpoznawaniu i wyrażaniu uczuć, docenianiu potrzeb oraz formułowaniu klarownych próśb, tworzymy środowisko, w którym uczeń może czuć się zrozumiany i akceptowany. To z kolei ułatwia mu naukę, adaptację społeczną i rozwijanie umiejętności komunikacyjnych niezbędnych w codziennym życiu.
Podczas zajęć rewalidacyjnych i terapeutycznych możemy skupić się na praktycznych ćwiczeniach, które pomagają uczniowi w rozwijaniu słownictwa emocjonalnego, ćwiczeniu rozróżniania obserwacji od oceny, modelowaniu konstruktywnych sposobów wyrażania potrzeb i żądań, uczeniu się, jak przyjmować krytykę bez przyjmowania jej osobiście oraz rozwijaniu empatii poprzez zabawy rolowe i scenariusze społeczne.
Metody pracy z uczniem
Prowadząc zajęcia, warto stosować konkretne metody, które ułatwią uczniowi zrozumienie i zastosowanie komunikacji opartej na Porozumieniu bez Przemocy:
- Kartki z emocjami: Uczniowie mogą wskazywać, jak się czują poprzez obrazki lub słowa, co pomaga im nazwać i zrozumieć swoje emocje.
- Historyjki społeczne: Ukazujące różne sytuacje społeczne i emocje z nimi związane, co pozwala dzieciom zrozumieć, jakie uczucia towarzyszą im w różnych sytuacjach.
- Gry i zabawy: Umożliwiające ćwiczenie empatii, wyrażania potrzeb i próśb w bezpiecznym środowisku, co sprzyja budowaniu umiejętności komunikacyjnych.
Stosowanie empatycznego porozumiewania się na zajęciach rewalidacyjnych i terapeutycznych stwarza nie tylko warunki do rozwoju dziecka ze spektrum autyzmu, ale także buduje atmosferę zrozumienia, akceptacji i współpracy. To nieoceniona szansa na rozwijanie umiejętności komunikacyjnych, które będą miały pozytywny wpływ na codzienne życie dziecka oraz jego relacje z otoczeniem.
autyzmwszkole.com 