Adresaci: nauczyciele, pedagodzy specjalni, terapeuci, rodzice uczniów w spektrum
Cel artykułu: pokazać konkretne, sprawdzone struktury, które prowadzą ucznia od pojedynczego zdania do spójnego akapitu, z uwzględnieniem trudności charakterystycznych dla ASD (funkcje wykonawcze, koherencja, planowanie).
Dlaczego pisanie jest trudne dla ucznia z ASD?
U wielu uczniów w spektrum pisanie nie jest problemem językowym, lecz organizacyjnym. Trudności najczęściej dotyczą:
- planowania (co napisać najpierw, co potem),
- utrzymania tematu,
- łączenia zdań w logiczną całość,
- kontroli impulsów (pisanie „wszystkiego naraz” lub zbaczanie z tematu).
Dlatego skuteczne nauczanie pisania powinno odciążyć pamięć roboczą i zewnętrznie uporządkować proces.
Zasada kluczowa: pisanie = sekwencja kroków
W pracy z uczniem z ASD pisanie krokami działa lepiej niż otwarte polecenia typu „napisz akapit o…”.
Zamiast tego:
„Najpierw napisz zdanie główne → potem 2 zdania rozwijające → na końcu zdanie podsumowujące”.
To podejście:
- wspiera funkcje wykonawcze,
- obniża lęk przed zadaniem,
- zwiększa przewidywalność.
Krok 1: Zdanie główne (tematyczne)
To zdanie odpowiada na pytanie: O czym jest ten akapit?
Pomocne ramy zdaniowe:
- „Ten akapit jest o…”
- „Chcę napisać o…”
- „Moim tematem jest…”
➡️ Warto pozwolić uczniowi wybrać jedną ramę i stosować ją konsekwentnie.
Krok 2: Zdania rozwijające (2–3)
Każde zdanie rozwijające powinno:
- dodawać jedną informację,
- odnosić się bezpośrednio do zdania głównego.
Struktura wspierająca:
- Zdanie 1: Co? (fakt / opis)
- Zdanie 2: Jak / dlaczego? (wyjaśnienie, przykład)
- (opcjonalnie) Zdanie 3: Przykład z życia / szkoły
➡️ Dla wielu uczniów skuteczne są ikony (💡 fakt, 🔍 wyjaśnienie, ⭐ przykład).
Krok 3: Zdanie podsumowujące
Nie musi być „ładne stylistycznie”. Ma zamykać myśl.
Proste ramy:
- „Podsumowując…”
- „Dlatego uważam, że…”
- „To pokazuje, że…”
👇 Przeczytaj:
Plan akapitu ucznia – gotowy schemat
Wizualny organizer może wyglądać tak:
- 🟦 Zdanie główne (1 linia)
- 🟩 Zdanie rozwijające 1
- 🟩 Zdanie rozwijające 2
- 🟨 Zdanie podsumowujące
➡️ Uczeń najpierw uzupełnia pola, dopiero potem przepisuje akapit „ciągłym tekstem”.
🧩 Plan akapitu ucznia – gotowy schemat (do uzupełnienia)
✍️ Najpierw uzupełnij pola. Dopiero potem przepisz akapit jako jeden tekst.
🟦 ZDANIE GŁÓWNE
(O czym jest ten akapit? Jedno zdanie.)
……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………..
🟩 ZDANIE ROZWIJAJĄCE 1
(Pierwsza informacja / fakt / myśl.)
……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………..
🟩 ZDANIE ROZWIJAJĄCE 2
(Druga informacja / przykład / wyjaśnienie.)
……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………..
🟨 ZDANIE PODSUMOWUJĄCE
(Zamknięcie myśli. Jedno zdanie.)
……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………..
➡️ TERAZ: PRZEPISZ CAŁY AKAPIT JAKO JEDEN TEKST
……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………..
🎯 Dlaczego ta forma działa u uczniów z ASD?
- brak „pustej kartki” → mniejsze napięcie,
- jasna sekwencja kroków (funkcje wykonawcze),
- łatwa kontrola: czy każde pole jest uzupełnione,
- czytelny materiał dowodowy do IPET / WOPFU.
🛠 Wskazówka praktyczna
Nie poprawiaj stylistyki ani ortografii przed uzupełnieniem wszystkich pól.
Najpierw STRUKTURA, potem JĘZYK.
Dostosowania dla różnych poziomów funkcjonowania
Uczeń początkujący:
- wybór zdań z puli,
- łączenie strzałkami,
- dyktowanie nauczycielowi.
Uczeń średniozaawansowany:
- samodzielne uzupełnianie ramek,
- checklisty („Czy każde zdanie pasuje do tematu?”).
Uczeń zaawansowany:
- planowanie 2 akapitów,
- różne typy akapitów (opisowy, argumentacyjny).
Najczęstsze błędy – i jak im zapobiegać
❌ „Napisz akapit” (bez struktury)
✅ „Uzupełnij 4 pola – po jednym zdaniu”
❌ Poprawianie wszystkiego naraz
✅ Najpierw struktura, potem język
❌ Zbyt długie formy
✅ Krótkie, przewidywalne etapy
Rewalidacja i funkcje wykonawcze
Nauka pisania krokami nie jest tylko nauką języka. To:
- trening planowania,
- sekwencjonowania,
- monitorowania własnej pracy.
➡️ Zobacz też powiązane treści w dziale Rewalidacja – funkcje wykonawcze (planowanie, organizacja, samokontrola).
Kiedy ta metoda działa najlepiej?
- na zajęciach rewalidacyjnych,
- na języku polskim,
- w klasach 1–8,
- w pracy indywidualnej i małych grupach.
🎯 CTA – gotowe narzędzia do pracy
Powyżej podałam już: 🧩 Plan akapitu ucznia – gotowy schemat (do uzupełnienia). Poniżej znajdują się gotowe, profesjonalnie sformułowane cele IPET pod obszar „pisanie ASD”, przygotowane językiem akceptowanym przez poradnie, dyrekcję i nadzór, z wyraźnym powiązaniem z funkcjami wykonawczymi.
Możesz je wkleić bezpośrednio do IPET (cele główne + operacyjne + kryteria).
🎯 IPET – Obszar: Pisanie krokami (uczeń ze spektrum autyzmu)
🧩 Obszar funkcjonowania
- komunikacja pisemna
- funkcje wykonawcze (planowanie, sekwencjonowanie, kontrola)
- edukacja polonistyczna / rewalidacja
🎯 CEL GŁÓWNY (długoterminowy – roczny)
Rozwijanie umiejętności tworzenia spójnych wypowiedzi pisemnych (od zdania do akapitu) poprzez stosowanie struktur wspierających planowanie, organizację treści i samokontrolę procesu pisania.
🎯 CELE SZCZEGÓŁOWE (operacyjne)
1️⃣ Planowanie wypowiedzi pisemnej
Uczeń:
- planuje treść akapitu z wykorzystaniem wizualnego organizera akapitu,
- potrafi określić temat wypowiedzi przed rozpoczęciem pisania,
- rozróżnia zdanie główne, rozwijające i podsumowujące.
Kryterium sukcesu:
Uczeń samodzielnie uzupełnia plan akapitu w 4 polach w 3 na 4 próby.
2️⃣ Budowanie struktury akapitu
Uczeń:
- tworzy akapit składający się z minimum 3–4 zdań,
- zachowuje logiczną kolejność zdań,
- utrzymuje jeden temat w obrębie akapitu.
Kryterium sukcesu:
Akapit zawiera: 1 zdanie główne, min. 2 zdania rozwijające i 1 zdanie zamykające.
3️⃣ Wspieranie funkcji wykonawczych w pisaniu
Uczeń:
- realizuje zadanie pisemne zgodnie z ustaloną sekwencją kroków,
- korzysta z checklisty („Czy napisałem wszystko?”),
- kończy rozpoczęte zadanie pisemne w wyznaczonym czasie.
Kryterium sukcesu:
Uczeń wykonuje zadanie pisemne według schematu bez rezygnacji i dezorganizacji.
4️⃣ Samokontrola i korekta wypowiedzi
Uczeń:
- sprawdza swoją pracę pod kątem zgodności z planem,
- poprawia błędy po wskazaniu konkretnego miejsca,
- akceptuje poprawki jako element procesu uczenia się.
Kryterium sukcesu:
Uczeń dokonuje co najmniej jednej samodzielnej poprawki po sprawdzeniu pracy.
5️⃣ Obniżanie napięcia emocjonalnego związanego z pisaniem
Uczeń:
- podejmuje próbę pisania bez unikania zadania,
- korzysta z przewidywalnej struktury zamiast pustej kartki,
- komunikuje trudność zamiast rezygnować z pracy.
Kryterium sukcesu:
Zmniejszenie liczby sytuacji odmowy wykonania zadania pisemnego.
🛠 METODY I FORMY PRACY (do wpisania w IPET)
- pisanie krokami (sekwencja: plan → zdania → akapit),
- organizery graficzne,
- ramy zdań i wzory językowe,
- checklisty wizualne,
- praca indywidualna / zadania etapowe,
- modelowanie przez nauczyciela.
📊 MONITOROWANIE POSTĘPÓW
- analiza prac pisemnych ucznia,
- obserwacja samodzielności,
- porównanie prac „z planem” i „bez planu”,
- dokumentacja w teczce IPET.
📌 POWIĄZANIE Z REWALIDACJĄ
Cele realizowane w ramach:
- zajęć rewalidacyjnych (funkcje wykonawcze),
- języka polskiego,
- terapii pedagogicznej.
👇 Przeczytaj:
🎯 Gotowe narzędzie wspierające realizację celów
Poniżej kompletny, gotowy przykład „WOPFU → IPET” w obszarze pisanie ASD, napisany językiem akceptowanym przez PPP, dyrekcję i nadzór, bez „publicystycznych” sformułowań.
Możesz wkleić 1:1 do dokumentacji (ew. zmienić imię / etap edukacyjny).
📄 WOPFU → IPET
Obszar: Pisanie krokami (uczeń ze spektrum autyzmu)
🧠 WOPFU – Wielospecjalistyczna Ocena Poziomu Funkcjonowania Ucznia
1️⃣ Funkcjonowanie poznawcze i wykonawcze
Uczeń wykazuje trudności w zakresie:
- planowania wypowiedzi pisemnej,
- organizacji treści w czasie i przestrzeni kartki,
- sekwencjonowania działań (co po czym),
- utrzymania celu zadania pisemnego.
Uczeń często rozpoczyna pisanie bez planu lub unika zadania przy braku jasno określonej struktury. Widoczne jest przeciążenie pamięci roboczej podczas dłuższych form pisemnych.
2️⃣ Funkcjonowanie językowe – wypowiedź pisemna
Uczeń:
- potrafi tworzyć pojedyncze zdania poprawne gramatycznie,
- ma trudność z łączeniem zdań w spójny akapit,
- gubi temat wypowiedzi lub przeskakuje między wątkami,
- nie stosuje świadomie wstępu ani podsumowania.
Wypowiedzi pisemne są krótkie, chaotyczne lub niedokończone, szczególnie przy otwartych poleceniach („Napisz akapit…”).
3️⃣ Funkcjonowanie emocjonalno-motywacyjne
Podczas zadań pisemnych uczeń:
- wykazuje napięcie emocjonalne,
- reaguje wycofaniem lub odmową przy dłuższych poleceniach,
- wymaga przewidywalności i jasnych etapów pracy.
Struktura i wizualne wsparcie obniżają poziom stresu i zwiększają gotowość do podjęcia zadania.
4️⃣ Mocne strony ucznia
Uczeń:
- chętnie pracuje na schematach i wzorach,
- dobrze reaguje na wizualne instrukcje,
- potrafi pracować samodzielnie przy jasno określonych krokach,
- wykazuje poprawę funkcjonowania przy zastosowaniu organizerów graficznych.
🔄 WNIOSEK Z WOPFU
Uczeń wymaga:
- zewnętrznej struktury procesu pisania,
- rozbicia zadania pisemnego na etapy,
- systematycznego wsparcia funkcji wykonawczych,
- przewidywalnych narzędzi (organizery, checklisty).
📘 IPET – Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny
🎯 CEL GŁÓWNY (roczny)
Rozwijanie umiejętności tworzenia spójnych wypowiedzi pisemnych (od zdania do akapitu) poprzez stosowanie ustrukturyzowanych narzędzi wspierających planowanie, organizację treści i samokontrolę procesu pisania.
🎯 CELE SZCZEGÓŁOWE (wynikające bezpośrednio z WOPFU)
1️⃣ Planowanie wypowiedzi pisemnej
Uczeń:
- planuje treść akapitu z wykorzystaniem wizualnego organizera,
- określa temat wypowiedzi przed rozpoczęciem pisania,
- rozróżnia zdanie główne, rozwijające i podsumowujące.
Kryterium sukcesu:
Uczeń samodzielnie uzupełnia plan akapitu w 3 na 4 próby.
2️⃣ Budowanie struktury akapitu
Uczeń:
- tworzy akapit składający się z min. 3–4 zdań,
- zachowuje logiczną kolejność wypowiedzi,
- utrzymuje jeden temat w obrębie akapitu.
Kryterium sukcesu:
Akapit zawiera wszystkie elementy strukturalne zgodnie z planem.
3️⃣ Wspieranie funkcji wykonawczych
Uczeń:
- realizuje zadanie pisemne według ustalonej sekwencji kroków,
- korzysta z checklisty kontroli pracy,
- kończy rozpoczęte zadanie w wyznaczonym czasie.
Kryterium sukcesu:
Uczeń wykonuje zadanie bez dezorganizacji i rezygnacji.
4️⃣ Samokontrola i korekta
Uczeń:
- sprawdza swoją pracę z pomocą checklisty,
- poprawia błędy po wskazaniu konkretnego miejsca,
- podejmuje próby samodzielnej korekty.
Kryterium sukcesu:
Uczeń dokonuje co najmniej jednej poprawki po sprawdzeniu pracy.
5️⃣ Regulacja emocji związanych z pisaniem
Uczeń:
- podejmuje próbę wykonania zadania pisemnego,
- komunikuje trudność zamiast unikać zadania,
- korzysta ze struktury jako wsparcia emocjonalnego.
Kryterium sukcesu:
Zmniejszenie liczby sytuacji odmowy wykonania zadań pisemnych.
🛠 METODY I FORMY REALIZACJI
- pisanie krokami (plan → zdania → akapit),
- organizery akapitu,
- ramy zdań i modele językowe,
- checklisty wizualne,
- praca indywidualna,
- modelowanie przez nauczyciela.
📊 MONITOROWANIE I EWALUACJA
- analiza prac pisemnych ucznia,
- obserwacja samodzielności,
- porównanie prac z i bez organizera,
- dokumentacja postępów w IPET.
👇 Przeczytaj:
🔗 Powiązane artykuły – czytaj także
- ✍️ Autyzm w szkole – Uwaga i pisanie – jak trudności z uwagą wpływają na pisanie i niedokończone zadania szkolne.
https://autyzmwszkole.com/2015/05/18/autyzm-w-szkole-uwaga-i-pisanie/ autyzmwszkole.com - 🧠 Rewalidacja ASD – praktyczny przewodnik dla nauczycieli o rewalidacji i strategiach wspierających uczniów ze spektrum.
https://autyzmwszkole.com/2015/09/15/rewalidacja/ autyzmwszkole.com - 🧩 Kognitywistyka w IPET: jak opisać funkcje wykonawcze i dobrać cele – język obserwacyjny i przykłady celów dotyczących funkcji wykonawczych.
https://autyzmwszkole.com/2025/11/12/%F0%9F%A7%A0-kognitywistyka-w-ipet-jak-opisac-funkcje-wykonawcze-i-dobrac-cele/ autyzmwszkole.com - 📘 Polski – Czytanie ze zrozumieniem w ASD: prosty protokół lekcji – praca z tekstem i wsparcie rozumienia jako część szeroko rozumianych kompetencji językowych.
https://autyzmwszkole.com/2025/10/13/%F0%9F%93%98-polski-czytanie-ze-zrozumieniem-w-asd-prosty-protokol-lekcji-kl-4-8/ autyzmwszkole.com - 🧠 Zajęcia rewalidacyjne dla dzieci z ASD i ADHD – praktyczne wskazówki – podejście strukturalne do planowania i wykonania działań edukacyjnych.
https://autyzmwszkole.com/2025/05/18/zajecia-rewalidacyjne-dla-dzieci-z-asd-i-adhd-praktyczne-wskazowki/ autyzmwszkole.com - ✍️ Przybory, powierzchnia pisania i papier w spektrum autyzmu – praktyczne wskazówki o tym, czym i jak wspierać pisanie fizyczne ucznia z ASD.
https://autyzmwszkole.com/2017/03/22/przybory-powierzchnia-pisania-i-papier/ autyzmwszkole.com
Podsumowanie
Pisanie u ucznia z ASD nie powinno zaczynać się od kartki, lecz od struktury.
Kiedy akapit staje się zestawem prostych kroków, uczeń:
- pisze chętniej,
- popełnia mniej błędów,
- zyskuje poczucie kontroli.
🔓 Subskrybuj
📌 Subskrypcja 6 zł – dostęp do wybranych materiałów, artykułów i inspiracji dla nauczycieli, terapeutów i rodziców.
🌟 Subskrypcja PREMIUM 10 zł – rozbudowane arkusze i scenariusze zajęć.
📚 Zajrzyj do eBooków, Pakietów lekcyjnych, scenariuszy zajęć rewalidacyjnych, terapeutycznych, Arkuszy i innych narzędzi (w zakładkach w górnej części strony) na autyzmwszkole.com
👇 Przeczytaj:
autyzmwszkole.com 