Sprawdzone techniki dla uczniów ze spektrum autyzmu i ich rodziców
Egzaminy ósmoklasisty i maturalne to dla wielu uczniów trudny czas pełen napięcia, niepokoju i presji. W przypadku uczniów ze spektrum autyzmu (ASD) stres egzaminacyjny może być szczególnie silny, ponieważ uczniowie mają trudności z radzeniem sobie w sytuacjach nieprzewidywalnych, wymagających elastyczności i koncentracji pod presją. Jak skutecznie wspierać ucznia z ASD w tym wymagającym okresie? Poznaj sprawdzone techniki, które pomogą zarówno uczniom, jak i ich rodzicom przejść przez czas egzaminów spokojniej i z większym poczuciem bezpieczeństwa.
Dlaczego egzaminy są trudne dla uczniów z ASD?
Uczniowie ze spektrum autyzmu mogą odczuwać stres przed egzaminami intensywniej niż ich neurotypowi rówieśnicy, z powodu:
- trudności w przewidywaniu przebiegu sytuacji egzaminacyjnej,
- nadwrażliwości sensorycznej (np. hałas na sali egzaminacyjnej, obecność wielu osób),
- lęku przed zmianą rutyny i niepewnością,
- trudności w organizacji czasu i planowaniu nauki,
- wysokiej potrzeby kontroli i trudności z adaptacją do niespodziewanych pytań.
Dlatego tak ważne jest odpowiednie przygotowanie emocjonalne, organizacyjne i sensoryczne.
1. Zaplanuj przygotowania krok po kroku – struktura daje poczucie bezpieczeństwa
- Stwórz konkretny harmonogram nauki z podziałem na małe, codzienne cele (np. 20–30 minut pracy, potem przerwa).
- Użyj checklisty z zadaniami – odhaczanie wykonanych punktów daje uczucie kontroli i motywuje.
- Wprowadź kalendarz wizualny lub grafik na tablicy korkowej, z wyraźnym zaznaczeniem dni odpoczynku i dni powtórek.
🟢 Wskazówka dla rodziców: Nie przeciążaj dziecka zbyt dużą ilością materiału jednocześnie. Lepsze są krótkie sesje nauki niż wielogodzinne maratony.
2. Zadbaj o przewidywalność i zmniejsz niepewność
- Opowiedz dziecku jak wygląda egzamin, gdzie się odbywa, jak długo trwa, ile jest przerw.
- Przećwicz symulację egzaminu w domu – możesz odczytywać pytania na głos, mierzyć czas.
- Jeśli to możliwe, zapoznaj ucznia z arkuszami egzaminacyjnymi z poprzednich lat.
- Przygotuj scenariusz dnia egzaminu: o której wstajemy, co jemy na śniadanie, o której wychodzimy z domu.
3. Techniki radzenia sobie ze stresem dla ucznia z ASD
🧘♀️ Ćwiczenia oddechowe:
- Oddychanie 4–4–4: Wdech przez nos licząc do 4, zatrzymanie oddechu na 4, wydech przez usta licząc do 4.
- Oddychanie przez „słomkę” – wyobraź sobie, że wydychasz powietrze przez cienką rurkę, powoli i spokojnie.
🌳 Wizualizacja „Bezpiecznego miejsca”:
- Poproś ucznia, aby wyobraził sobie miejsce, w którym czuje się dobrze i spokojnie (może to być ulubione miejsce w naturze, pokój, plaża).
- Opisz razem kolory, zapachy, dźwięki tego miejsca. Można nagrać takie ćwiczenie i puszczać przed nauką lub przed snem.
🎧 Techniki wyciszające:
- Użycie słuchawek z białym szumem lub relaksującą muzyką.
- Delikatne masaże dłoni lub ramion.
- Gniotki sensoryczne lub antystresowe zabawki w czasie nauki i przerw.
4. Wsparcie emocjonalne – rola rodzica i nauczyciela
- Unikaj presji typu: „musisz zdać”, „to najważniejszy egzamin w twoim życiu”.
- Stawiaj na docenianie wysiłku, a nie wyniku – „Widzę, jak się starasz”, „Doceniam, że podjąłeś próbę”.
- Rozmawiaj o emocjach – pytaj: „Jak się dziś czujesz?”, „Co możemy zrobić, żeby było ci łatwiej?”.
- Zachęcaj do mówienia o stresie i trudnościach bez oceniania.
5. Rutyna, zdrowy sen i odpoczynek – fundament dobrego samopoczucia
- Wprowadzaj stałe godziny snu i posiłków.
- Zadbaj o odpoczynek od ekranów przynajmniej godzinę przed snem.
- W czasie przerw proponuj ruch na świeżym powietrzu, spacery, delikatną aktywność fizyczną (np. joga, taniec).
6. Dostosowania egzaminacyjne dla uczniów z ASD – o czym warto pamiętać?
Warto skorzystać z dostępnych dostosowań i wsparcia podczas egzaminu, np.:
- wydłużonego czasu pracy,
- obecności nauczyciela wspomagającego,
- indywidualnego miejsca w sali egzaminacyjnej (np. z dala od innych uczniów),
- korzystania z planu dnia lub obrazkowych instrukcji.
🟢 Zapytaj w szkole o możliwe dostosowania zgodne z opinią poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Poniżej przedstawiamy listę przykładowego harmonogramu nauki przed egzaminem ósmoklasisty lub maturą, dostosowanego do potrzeb ucznia ze spektrum autyzmu (ASD).
🗓️ Przykładowy harmonogram nauki przed egzaminem (dla ucznia z ASD)
Rano (po śniadaniu):
✅ 15–20 minut powtórki z wybranego przedmiotu (np. matematyka – działania na ułamkach)
✅ 5 minut przerwy (ruch, picie wody, zabawa sensoryczna)
✅ 15–20 minut ćwiczeń z drugiego przedmiotu (np. język polski – rozprawka, argumenty)
✅ 10–15 minut ćwiczenia oddechowego lub krótkiego relaksu (np. wizualizacja bezpiecznego miejsca)
Południe (po obiedzie):
✅ 20–25 minut nauki (np. angielski – powtórka słówek, listening)
✅ 10 minut przerwy (ruch, spacer, muzyka relaksacyjna)
✅ 15 minut quiz lub fiszki (pytania z różnych przedmiotów – utrwalanie wiadomości)
✅ 5 minut ćwiczenia „oddech przez słomkę” lub „4–4–4”
Popołudnie:
✅ Powtórzenie najważniejszych tematów dnia w formie krótkiego podsumowania:
🟢 „Dziś nauczyłem się…” / „Dziś przypomniałem sobie…”
✅ Zaplanowanie z rodzicem lub nauczycielem, co będzie ćwiczone następnego dnia (maksymalnie 2–3 cele)
✅ Rozmowa o tym, jak się czułem podczas nauki (np. użycie skali od 1 do 5 lub obrazków z buźkami)
Wieczór (przed snem):
✅ Brak intensywnej nauki!
✅ Wyciszenie: ćwiczenia oddechowe, wizualizacja bezpiecznego miejsca, cicha muzyka lub audiobook
✅ Przygotowanie rzeczy na kolejny dzień (np. książki, notatki, plan dnia)
🎯 Zasady wspierające ucznia z ASD:
- Nauka nie dłużej niż 2 x 20–25 minut z jednego przedmiotu dziennie.
- Przerwy między sesjami nauki to czas na relaks, ruch, sensorykę.
- Każdy dzień kończy się podsumowaniem: „Co już umiem, co jeszcze powtórzę”.
- W planie musi być miejsce na hobby, ulubione zajęcia, czas offline.
Podsumowanie: Wspieraj, nie oceniaj
Dla ucznia ze spektrum autyzmu egzamin to nie tylko test wiedzy, ale też ogromne wyzwanie emocjonalne. Twoje wsparcie, zrozumienie i spokojna obecność mogą zdziałać więcej niż najlepsze strategie nauki. Pamiętaj – najważniejsze jest zdrowie psychiczne i poczucie bezpieczeństwa dziecka.
Najczęściej zadawane pytania:
Czy stres przed egzaminem jest normalny u dziecka z autyzmem?
Tak, stres przed egzaminami dotyczy większości uczniów, a u dzieci z ASD może być bardziej nasilony z powodu trudności w radzeniu sobie ze zmianami i nieprzewidywalnością.
Jakie techniki radzenia sobie ze stresem są najskuteczniejsze dla uczniów z ASD?
Najczęściej sprawdzają się: ćwiczenia oddechowe, wizualizacja bezpiecznego miejsca, checklisty, harmonogramy oraz symulacje egzaminów w bezpiecznych warunkach.
Czy dziecko ze spektrum może mieć dostosowania na egzaminie?
Tak, dziecko z orzeczeniem lub opinią poradni może mieć różne dostosowania, takie jak wydłużony czas, osobne miejsce, pomoc nauczyciela wspomagającego. Warto wcześniej ustalić to z wychowawcą i szkołą.
autyzmwszkole.com 