Spektrum Autyzmu (ASD) jest złożonym zaburzeniem rozwojowym, które wpływa na wiele obszarów życia, w tym na zdolność komunikacyjną. Dzieci z ASD często doświadczają trudności w rozwijaniu umiejętności mowy, co utrudnia im wyrażanie myśli i potrzeb. W takich przypadkach, Programy Wspierające Komunikację Alternatywną (AAC) stają się niezwykle istotnym narzędziem, umożliwiającym dzieciom skuteczną komunikację dostosowaną do ich indywidualnych umiejętności.

Czym są Programy Wspierające Komunikację Alternatywną (AAC)?

Programy Wspierające Komunikację Alternatywną obejmują szeroki zakres strategii i narzędzi mających na celu ułatwienie komunikacji u osób z trudnościami w mówieniu lub porozumiewaniu się werbalnym. W przypadku dzieci z ASD, AAC staje się kluczowym elementem wspierającym rozwój komunikacyjny.

Systemy Wzmacniające Komunikację (AAC) w kontekście ASD:

1. Tablice komunikacyjne: Tablice komunikacyjne są jednym z podstawowych narzędzi AAC. Składają się z obrazków lub słów, które dziecko może wybierać w celu przekazania konkretnej informacji. Tablice mogą być dostosowane do różnych sytuacji, takich jak jedzenie, zabawa, czy prośby o pomoc.
2. Urządzenia komunikacyjne z dynamicznym ekranem: To zaawansowane urządzenia, które pozwalają na wybór komunikatów z dynamicznie zmieniających się ekranów. Dziecko może dostosować swoje przekazy do konkretnych sytuacji, co zwiększa elastyczność w komunikacji.
3. Aplikacje na tabletach i smartfonach: W erze nowoczesnych technologii, aplikacje na tabletach i smartfonach stały się popularnym narzędziem AAC. Intuicyjne interfejsy i różnorodność dostępnych symboli ułatwiają dzieciom korzystanie z tych mobilnych form komunikacji.

Zalety Programów Wspierających Komunikację Alternatywną:

1. Indywidualne dostosowanie: Programy AAC pozwalają na indywidualne dostosowanie komunikacji do potrzeb i umiejętności dziecka. Możliwość wyboru symboli, obrazków lub słów dostosowuje się do specyficznych preferencji i stylu komunikacyjnego dziecka.
2. Rozwój komunikacyjny: Użycie AAC wspomaga rozwój komunikacyjny dzieci z ASD, umożliwiając im aktywne uczestnictwo w interakcjach społecznych. Dzieci zaczynają nabywać umiejętność wyrażania swoich potrzeb, uczuć i myśli.
3. Redukcja frustracji: Dla dzieci z ASD, które doświadczają trudności w komunikacji werbalnej, AAC może znacząco zredukować frustrację związaną z niemożnością wyrażenia siebie. To może prowadzić do poprawy samopoczucia i więzi społecznych.

Komunikacja alternatywna i wspomagająca w praktyce

Wyzwania i perspektywy rozwoju:

Pomimo wielu korzyści, stosowanie AAC może napotykać na pewne wyzwania, takie jak dostosowanie do indywidualnych potrzeb dziecka czy skuteczne wdrożenie w codzienne życie. Dlatego też, istotne jest ścisłe współdziałanie rodziców, nauczycieli i specjalistów, aby dostosować programy AAC do konkretnych umiejętności i celów komunikacyjnych dziecka.

Współczesne technologie oraz stale rozwijające się metody terapeutyczne sprawiają, że perspektywy rozwoju komunikacyjnego dla dzieci z ASD stają się coraz bardziej obiecujące. Programy Wspierające Komunikację Alternatywną stanowią kluczowy element tej rewolucji, umożliwiając dzieciom z ASD wyrażanie myśli i potrzeb w sposób dostosowany do ich indywidualnych umiejętności.

Terapia pedagogiczna i psychologiczna Premium

Przykładowy Indywidualny Program Wspierający Komunikację Alternatywną dla dziecka z ASD z zaburzeniami mowy:

Cele programu:

1. Rozwój komunikacyjny: Umożliwienie dziecku wyrażania myśli, uczuć i potrzeb poprzez różne formy komunikacji alternatywnej.
2. Redukcja frustracji: Zmniejszenie frustracji związanej z trudnościami w mówieniu poprzez skuteczne stosowanie narzędzi AAC.
3. Elastyczność Komunikacji: Wprowadzenie elastyczności w komunikacji, umożliwiając dostosowanie przekazów do różnych sytuacji życiowych.

Sesja 1: Ewaluacja i indywidualizacja:

• Ewaluacja komunikacyjna: Określenie obecnych umiejętności komunikacyjnych dziecka, identyfikacja obszarów wymagających wsparcia.
• Preferencje i zainteresowania: Zidentyfikowanie symboli, obrazków lub tematów, które są szczególnie motywujące dla dziecka.
• Współpraca z rodzicami: Konsultacja z rodzicami w celu zrozumienia codziennych wyzwań komunikacyjnych dziecka w różnych sytuacjach.

Sesja 2: Wprowadzenie Tablic Komunikacyjnych:

• Podstawy Tablic Komunikacyjnych: Nauka korzystania z tablic komunikacyjnych z prostymi symbolami do wyrażania podstawowych potrzeb (jedzenie, picie, sen).
• Zastosowanie w codziennym życiu: Praktyczne ćwiczenia z użyciem tablic w różnych sytuacjach, jak np. posiłki, zabawa, czy prośby o pomoc.

Sesja 3: Urządzenia komunikacyjne z dynamicznym ekranem:

• Zapoznanie z urządzeniem: Wprowadzenie do urządzenia komunikacyjnego z dynamicznym ekranem, nauka wybierania komunikatów w zależności od sytuacji.
• Personalizacja ekranu: Dostosowanie ekranu do zainteresowań dziecka, uwzględnienie konkretnych słów i fraz.

Sesja 4: Aplikacje na tabletach i smartfonach:

• Wprowadzenie do aplikacji: Nauka korzystania z aplikacji na tabletach, eksploracja różnorodności symboli i interfejsów.
• Symulowane sytuacje: Tworzenie symulowanych sytuacji komunikacyjnych za pomocą aplikacji, np. scenariusze społeczne, wizyty u lekarza.

Aplikacje na tabletach i smartfonach:

1. Proloquo2Go: Aplikacja dedykowana dla osób z trudnościami w mowie, oferująca różnorodne symbole i łatwy interfejs.
2. TouchChat: Aplikacja AAC z rozbudowanymi opcjami personalizacji, dostosowana do różnych poziomów umiejętności.
3. GoTalk NOW: Aplikacja z prostym interfejsem, umożliwiająca tworzenie niestandardowych tablic komunikacyjnych.
4. LAMP Words for Life: Aplikacja oparta na podejściu LAMP (Language Acquisition through Motor Planning), wspierająca rozwój komunikacji.
5. Speak For Yourself: Aplikacja dająca użytkownikowi kontrolę nad wyborem słów i fraz, wspomagająca rozwój komunikacyjny.
6. ProxTalker: Aplikacja łącząca obrazy, dźwięki i tekst, wspierająca różnorodność form komunikacji.
7. AAC Autism MyVoice: Aplikacja oferująca gotowe plansze komunikacyjne, z możliwością dostosowywania do potrzeb użytkownika.

Warto pamiętać, że wybór konkretnej aplikacji powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb i umiejętności dziecka, a także uwzględniać preferencje rodziców i terapeutów. Programy AAC powinny być elastyczne, umożliwiając stopniową rozbudowę komunikacji wraz z postępami dziecka.

Sesja 5: Integracja AAC w codzienne życie:

• Ćwiczenia w rzeczywistych sytuacjach: Zastosowanie AAC w codziennych sytuacjach, jak rozmowy przy stole, interakcje z rówieśnikami, czy wizyty w sklepach.
• Monitorowanie postępów: Ocena postępów, dostosowanie programu do ewoluujących umiejętności dziecka.

Wsparcie rodziców i nauczycieli:

• Szkolenie rodziców: Organizacja sesji szkoleniowych dla rodziców w zakresie efektywnego wsparcia komunikacyjnego w domu.
• Wsparcie nauczycieli: Współpraca z nauczycielami w implementacji narzędzi AAC w szkole, dostosowanie programu do środowiska edukacyjnego.

Monitorowanie i dostosowanie:

• Regularne oceny postępów: Okresowe oceny postępów dziecka w zakresie komunikacji.
• Dostosowanie programu: Dynamiczne dostosowywanie programu w oparciu o postępy dziecka i ewentualne zmiany w potrzebach komunikacyjnych.

Ważne uwagi:

• Program powinien być elastyczny i dostosowywany do indywidualnych potrzeb dziecka.
• Kluczową rolę odgrywają regularna komunikacja i współpraca z rodzicami, nauczycielami i specjalistami.

Przykładowy Plan Zajęć Logopedycznych dla dziecka z ASD z zaburzeniami mowy:

1. Ewaluacja początkowa (1-2 sesje):

• Ocena umiejętności komunikacyjnych dziecka.
• Analiza bieżących trudności związanych z mową i komunikacją.
• Wywiad z rodzicami dotyczący historii rozwoju mowy dziecka.

2. Indywidualne cele terapeutyczne (2-3 sesje):

• Opracowanie spersonalizowanych celów terapeutycznych, uwzględniających specyficzne trudności dziecka.
• Określenie krótko- i długoterminowych celów rozwoju mowy.

3. Ćwiczenia artykulacyjne (2-3 sesje tygodniowo):

• Wykonywanie ćwiczeń artykulacyjnych skoncentrowanych na dźwiękach, z którymi dziecko ma największe trudności.
• Wykorzystanie zabawek, gier i innych atrakcyjnych narzędzi do zwiększenia zaangażowania.

4. Zastosowanie AAC (1-2 sesje tygodniowo):

• Wprowadzenie do narzędzi Komunikacji Alternatywnej i Wspomagającej (AAC), takich jak tablice komunikacyjne, aplikacje na tabletach czy urządzenia komunikacyjne z dynamicznym ekranem.
• Nauka korzystania z wybranych narzędzi AAC w różnych sytuacjach.

5. Ćwiczenia komunikacyjne (2 sesje tygodniowo):

• Ćwiczenia rozwijające umiejętności interpersonalne, takie jak nawiązywanie kontaktu wzrokowego, reagowanie na gesty innych i rozumienie prostych komunikatów werbalnych.

6. Terapia grupowa (jeśli to możliwe, 1 sesja co dwa tygodnie):

• Udział w terapii grupowej z innymi dziećmi, aby rozwijać umiejętności społeczne i komunikacyjne w zróżnicowanym środowisku.

7. Kontrola postępów i modyfikacje (co 4-6 tygodni):

• Regularna kontrola postępów dziecka i dostosowywanie planu terapeutycznego według potrzeb.
• Skonsultowanie się z rodzicami w celu uzyskania informacji zwrotnej i aktualizacji celów.

8. Wsparcie rodziców (cały czas):

• Dostarczanie rodzicom wskazówek i zadań do pracy z dzieckiem w domu.
• Organizacja sesji edukacyjnych dla rodziców dotyczących skutecznych strategii wspomagania rozwoju mowy.

Przy opracowywaniu planu zajęć logopedycznych ważne jest ścisłe współdziałanie z rodzicami, nauczycielami i innymi specjalistami, aby dostosować podejście do indywidualnych potrzeb dziecka. Ponadto, monitorowanie postępów i dostosowywanie planu są kluczowe w procesie terapeutycznym.

Oto lista kilku książek i artykułów naukowych dotyczących komunikacji alternatywnej w kontekście spektrum autyzmu (ASD). Pamiętaj, że to obszar, który ciągle się rozwija, więc warto także śledzić najnowszą literaturę naukową.

Książki:

1. „Augmentative and Alternative Communication: Supporting Children and Adults with Complex Communication Needs” – autor: David R. Beukelman, Pat Mirenda
   • Książka oferuje przegląd różnych aspektów komunikacji alternatywnej i wspomagającej (AAC) oraz strategii dla osób z złożonymi potrzebami komunikacyjnymi.
2. „Communication Alternatives in Autism: Perspectives on Typing and Spelling Approaches for the Nonverbal” – autor: Edlyn Vallejo Peña
   • Książka ta koncentruje się na alternatywnych formach komunikacji, takich jak pisanie czy używanie klawiatur, dla osób niemówiących na spektrum autyzmu.
3. „AAC Strategies for Individuals with Moderate to Severe Disabilities” – autor: Susan S. Johnston
   • Skupia się na strategiach komunikacyjnych dla osób z umiarkowanymi do ciężkimi zaburzeniami, w tym również dla dzieci z autyzmem.
4. „Apps for Autism: An Essential Guide to Over 200 Effective Apps for Improving Communication, Behavior, Social Skills, and More!” – autor: Lois Jean Brady
   • Książka ta skupia się na wykorzystaniu nowoczesnych aplikacji do wspierania komunikacji u osób z autyzmem.

Artykuły Naukowe:

1. „Augmentative and Alternative Communication Use and Social Participation by Individuals with Complex Communication Needs”
   • Autorzy: Janice C. Light, David B. McNaughton
   • Artykuł ocenia wpływ korzystania z komunikacji alternatywnej na udział społeczny u osób z złożonymi potrzebami komunikacyjnymi.
2. „Comparing the Effects of Picture Exchange Communication System and Sign Language Training for Children With Autism Spectrum Disorder”
   • Autorzy: Hsin-Mei Sun, Pei-Fang Su, Yung-Hsiu Lin
   • Artykuł porównuje efekty korzystania z dwóch różnych metod komunikacji alternatywnej u dzieci z ASD.
3. „AAC Interventions for Individuals with Autism Spectrum Disorders: A Systematic Review”
   • Autorzy: Ralf W. Schlosser, Howard Goldstein, Oliver Wendt
   • Przegląd systematyczny, który analizuje skuteczność interwencji z wykorzystaniem komunikacji alternatywnej u osób z zaburzeniem ze spektrum autyzmu.

Przy wyborze literatury warto również konsultować się z aktualnymi źródłami naukowymi oraz specjalistami w dziedzinie komunikacji alternatywnej.

fot.: https://thewrightinitiative.com/misc/social-interaction-with-autism.html

Mowa – pakiet zajęć. Trening logopedyczny dla ucznia ze spektrum autyzmu – 9 zł

Pakiet ciągi logiczne sekwencje rytmy łańcuchy – zajęcia rozwijające dla uczniów ze spektrum autyzmu 10 zł