MAKATON i PCS, czyli komunikacja alternatywna i wspomagająca w praktyce
Dobra komunikacja to podstawa nie tylko sprawnego działania, ale i dobrego samopoczucia wynikającego z nazwania naszych uczuć, pragnień i myśli. Mamy współcześnie tyle form ułatwiających i przyspieszających komunikację, że wydawałoby się, że nic nie stoi na przeszkodzie do efektywnego porozumiewania się. Jak więc mają się odnaleźć w tym świecie pełnym słów osoby, które z różnych powodów nie mogą korzystać z wszechstronnie używanych form komunikacji? I dlaczego warto o tym wiedzieć?
„Nic pożądańszego a nic trudniejszego na ziemi jak prawdziwa rozmowa”. A. Mickiewicz
KOMUNIKACJA ALTERNATYWNA I WSPOMAGAJĄCA
Technologiczny boom przyniósł wiele możliwości rozwoju w zakresie komunikacji dla osób, które z różnych powodów nie mogą korzystać z aparatu mowy. To w ich kontekście używany jest termin komunikacji alternatywnej i wspomagającej AAC (ang. augmentative and alternative communication). Komunikacja alternatywna jest dla tych, którzy używają jej zamiast mowy, a wspomagająca dla osób, które korzystają z niej, aby łatwiej i sprawniej było im się komunikować z innymi ludźmi. Celem AAC jest więc osiągnięcie jak najbardziej efektywnej komunikacji i pełne wykorzystanie potencjału danej osoby tak, aby mogła ona wieść satysfakcjonujące życie.
RODZAJE KOMUNIKACJI ALTERNATYWNEJ I WSPOMAGAJĄCEJ
W literaturze można się spotkać z kilkoma rodzajami podziału w zależności od wybranego czynnika różnicującego. Na potrzeby niniejszego artykuły nie będziemy się jednak zagłębiać w nie aż tak szczegółowo. Wystarczy podstawowy podział. Jakie metody komunikacji wspomagającej i alternatywnej wyróżniamy?
METODY MANUALNE
Znaki niewerbalne: gesty, język migowy, mimika twarzy – naturalny język, którym często się posługujemy, zbytnio się na nim nie skupiając. Wiele osób podczas porozumiewania się gestykuluje i sporo jesteśmy w stanie z tej naturalnej mowy ciała wyczytać. To właśnie na bazie naturalnych gestów i znaków, które wykonujemy podczas różnych czynności powstał MAKATON, czyli system gestów, które są dobrze znanymi formami wspomagającymi słowne porozumiewanie się. Gesty wspomagają i wzmacniają wypowiadany komunikat. Poza gestami MAKATON posiada również symbole graficzne, a to już kolejny rodzaj komunikacji alternatywnej i wspomagającej.
METODY GRAFICZNE
Znaki graficzne (obrazki, piktogramy, symbole), przedmioty (np. klocki słowne). Chodzi o charakterystyczne „znaki rozpoznawcze”, które dosłownie odzwierciedlają lub sugerują jakieś znaczenie. Najbardziej rozpowszechnionym na świecie systemem znaków jest PCS. Jego popularność wynika z przejrzystego i zrozumiałego systemu symboli. Z powodzeniem system ten używany jest również w Polsce. Do drukowania PCS-ów potrzebny jest program BoardMaker. Jak on działa? Po wpisaniu pojęcia, którego szukamy, na przykład: „jeść”, pojawia się odpowiedni symbol. Za pomocą PCS-ów można tworzyć tablice oraz książki do komunikacji.
METODY DOTYKOWE
Metody wykorzystujące zmysł czucia powierzchniowego, np. alfabet punktowy dla dłoni, pismo Braille’a.
TABLICE DO KOMUNIKACJI WSPOMAGAJĄCEJ I ALTERNATYWNEJ
Tablice mogą wykorzystywać wyżej już wspomniane symbole lub metody oparte na alfabecie. Są to tablice tematyczne (na przykład na temat wakacji, zakupów w sklepie), tablice do podstawowej konwersacji („Cześć, jak się masz?”), osobisty słownik do konwersacji, a nawet własna książka do komunikacji. Pojedyncze symbole lub tablice mogą być z powodzeniem wykorzystywane w przestrzeni (w szkole lub w domu), w której żyje lub przebywa osoba korzystająca z nich. Po zalaminowaniu kart, tablic lub pojedynczych symboli można przyklejać je w różnych miejscach, aby na bieżąco ich używać (np. toaleta szkolna, sala, sekretariat, winda). Można z nich korzystać poprzez skanowanie wzrokiem, spojrzenie oraz bezpośredni wybór. Tablice do komunikacji mogą być nie tylko w formie papierowej, ale też elektronicznej.
URZĄDZENIA KOMUNIKACYJNE
Oprogramowanie i sprzęt, który pozwala danemu człowiekowi na dostosowanie komunikacji do jego potrzeb, np. komunikatory odtwarzające nagrany wcześniej głos (pojedynczy komunikat, sekwencje komunikatów, zestawy komunikatów). Mogą to być również urządzenia komputerowe z wbudowanym oprogramowaniem językowym i syntezatorem mowy, obsługiwane najczęściej za pomocą ekranu dotykowego lub spojrzenia. Mrugnięcie okiem potwierdza wybór.
METODY KOMUNIKACJI ALTERNATYWNEJ I WSPOMAGAJĄCEJ
Po ogólnym omówieniu rodzajów komunikacji alternatywnej i wspomagającej, pora na konkretne metody. Jest ich sporo. Ich wybór jest zależny od kilku czynników, takich jak intelektualne możliwości dziecka, informacje dotyczące zdolności dziecka w zakresie percepcji wzroku (ostrość widzenia) i słuchu (poziom ubytku słuchu). Ważne są również możliwości w zakresie motoryki (czy dziecko nie będzie miało problemu ze wskazywaniem symboli). Istotne są także preferencje dziecka. Jakie metody mamy do wyboru? Poniżej znajdują się tylko przykłady, bo systemów komunikacji jest znacznie więcej:
- system alternatywnej komunikacji Blissa – Blissymbolics,
- system piktogramów, rebusy piktograficzne,
- system rysunkowy – Pictogram Communication Symbols (PCS),
- system obrazkowy ALADIN (komputerowy słownik komunikacyjny),
- symbole PIC (Pictogram Ideogram Communication) i SIG (zdjęcia i rysunki),
- język migowy i alfabet palcowy oraz alfabet punktowy do dłoni (dla osób głuchoniewidomych),
- system gestów MAKATON, COGHAMO,
- system fonogestów (Cued Speech – język uzupełniony Cornetta),
- pismo Braille’a (dla osób niewidomych).
JAK UŻYWAĆ KOMUNIKACJI ALTERNATYWNEJ?
Istnieje kilka podstawowych sposobów na wprowadzenie w świat dziecka komunikacji alternatywnej i wspomagającej. Przede wszystkim w pierwszym etapie należy zebrać jak najwięcej informacji na temat dziecka, nie pomijając rzeczy mu bliskich i ważnych, bo to właśnie one są punktem wyjścia do wprowadzenia komunikacji. Poza tym trzeba rozpoznać już używane przez dziecko symbole komunikacyjne. Przykładowo, stukanie w stolik/blat, może oznaczać „chcę jeść”. Rzeczy, które dziecko lubi, są wykorzystywane do wprowadzenia symbolu „jeszcze” i „koniec”. Trzeba jednak uzbroić się w cierpliwość i czekać zawsze na reakcję dziecka, dostrzegać wszystkie sygnały przez niego wysyłane. Po co to wszystko wiedzieć, pracując w szkole z dziećmi, które potrafią się porozumiewać? Poza wieloma umiejętnościami i wiedzą, którą dziecko może nabyć w szkole podstawowej, jedną z istotniejszych umiejętności do wykształcenia jest empatia. Poznanie innych sposobów komunikacji nie tylko rozwinie dziecko poznawczo, ale również społecznie. Najlepszym rozwiązaniem byłoby zorganizowanie cyklicznych spotkań z dziećmi posługującymi się komunikacją alternatywną i wspomagającą, tak aby inny sposób komunikacji nie był dla nich dziwny i szokujący.
Pomysły na zajęcia i zabawy
- Poszukaj w internecie nagrań dzieci witających się w różnych językach. Zwróć uwagę na to, że każde z nich posługuje się innym językiem, aby się nim porozumiewać, trzeba się go nauczyć. Zapytaj dzieci, jak przywitałyby się ze sobą, gdyby nie mogły mówić przez chwilę? Lub gdyby spotkały się z osobą, której języka nie rozumieją? Pozwól im zaprezentować ich sposób, po czym poinformuj, że wiele dzieci jest w takiej sytuacji, gdyż z powodu uszkodzenia aparatu mowy czy innych trudności nie mogą mówić i używać słów.
- Zorganizuj zabawę w kalambury. Poproś o pokazywanie prostych haseł typu: jeść, pić, spać, siedzieć, wołać, prosić. Potem możecie przejść do całych zdań. Chcę grać w piłkę. Chcę wyjść na spacer. Idę do lekarza. Może dzieci same będą wymyślać swoje hasła? Jeśli masz dostęp do BoardMakera – możesz wydrukować PCS-y odpowiadające wybranym przez Ciebie słowom i czynnościom, aby dzieci odgadywały znaczenie słów za pomocą ich symboli. Część symboli znajdziesz w wyszukiwarce Google.
- Wybierzcie jedną piosenkę, przesłuchajcie kilka razy i od początku do końca pokażcie ją za pomocą gestów. Na przykład: „mała, zwinna wiewióreczka”, „koła autobusu kręcą się” itp. Spróbujcie ustalić jedną wspólną wersję gestów, których będziecie używać.
- Pokaż dzieciom różne symbole (powszechnie używane, np. restauracja, WC, camping itp.) i zapytaj, co one oznaczają. Sprawdź, czy wszyscy się ze sobą zgadzają. Poinformuj je, że aby wszyscy mogli się porozumiewać danym językiem, wszyscy muszą wiedzieć, co dokładnie oznacza dany symbol lub gest.
- Przygotuj wcześniej karty, na które nakleisz różne faktury (szorstkie, miękkie, twarde, z wypustkami itp.). Pozwól najpierw dzieciom się im poprzyglądać, a potem poproś, aby rozpoznały je tylko za pomocą dotyku (z zawiązanymi oczami). Możesz również pokazać im pismo Braille’a (jeśli uda ci się zdobyć np. kartkę z takim zapisem), aby również mogły je wyczuć pod palcami.
- Zaproponuj dzieciom zabawę w odczytywanie słów, kiedy drugie dziecko porusza wolno i wyraźnie wargami. Niech to będą proste słowa, np. jeść, biegać, spać, pić.
- Zapytaj – jak się porozumiewać, jeśli ktoś nie widzi i nie słyszy? Poinformuj, że są ludzie, którzy rozpoznają mowę poprzez drgania na krtani. Możecie wykonać ćwiczenie. Zaproponuj dzieciom, aby podczas wymawiania samogłosek sprawdzały, jak porusza się ich krtań (pokaż ją) i czy widzą różnicę, gdy wymawiają różne samogłoski i spółgłoski.
- Jeśli masz taką możliwość, pokaż książkę do komunikacji lub kilka PCS-ów (znajdziesz je w zasobach internetu).
- Zorganizuj spotkanie z dziećmi ze szkoły specjalnej lub integracyjnej, które posługują się komunikacją alternatywną i wspomagającą. Poproś, aby nauczyciele pracujący w tych miejscach wyjaśnili dzieciom, na czym dokładnie polega komunikacja alternatywna i wspomagająca. Jeśli taka współpraca doszłaby do skutku, moglibyście zaprosić dzieci w rewanżu do siebie i przygotować dla nich salę, korzystając z symboli użyczonych przez nauczycieli z wybranego miejsca.
autor: Iwona Karpińska
źródło: zycieszkoly.com.pl
Alternatywne
i wspomagające
metody komunikacji pdf
#arkusz #ASD #Asperger #AspieZaklinaczka #autyzm #dostosowanie #edukacja #emocje #grupa #IPET #komunikacja #lekcja #logopedia #metody #MikiLittleAspie #motoryka #mowa #pedagog #percepcja #premium #program #przedszkolak #przedszkole #psycholog #rewalidacja #scenariusz #scenariusze #sensoryka #SI #sposoby #społeczne #SylwiaBagińska #szkoła #terapia #uczeń #umiejętnościspołeczne #uwaga #uważność #zabawa #zaburzenia #zajęcia #ZespółAspergera #zmysły #ćwiczenia Autyzm
autyzmwszkole.com 