Jak być dobrym nauczycielem cieniem?

Reklamy

Na początku nawiązywania interakcji społecznych warto zapewnić dziecku pomoc dwóch osób dorosłych, zwłaszcza, że ich role bardzo się różnią. Zadaniem nauczyciela cienia jest niedopuszczalne do popełnienia przez dziecko błędów oraz podpowiadanie dziecku właściwego zachowania, jeśli błąd już się zdarzy.

Z kolei współrozmówca nie podpowiada, nie zadaje pytań ani nie wydaje poleceń, gdyż jego rolą jest wyczekujące patrzenie na dziecko, entuzjastyczne reagowanie na inicjatywy z jego strony oraz zapewnienie dziecku szybkiego dostępu do zabawy lub smakołyka, który był tematem interakcji.

Jak być dobrym nauczycielem cieniem?

Podczas nauki pierwszych skryptów dziecko powinno mieć łatwy dostęp do planu aktywności i Language Mastera, więc najlepiej umieścić je na biurku lub na małym stoliku. Współrozmówca powinien znajdować się w pobliżu, w odległości około metra od dziecka, siedząc na podłodze lub niskim krzesełku, aby uczniowi wygodnie było nawiązać z nimi kontakt wzrokowy.Początkowo dziecko będzie się uczyć szybciej, jeśli interakcje będą się odbywać w tym samym miejscu w klasie.

Nauczyciel – cień stoi tuż za uczniem i przy użyciu kierowania manualnego lub pełnych podpowiedzi manualnych kieruje rękami dziecka, by pomóc mu otworzyć plan aktywności lub przewrócić stronę, oderwać kartę LM ze zdjęciem, podejść do Language Mastera, przesunąć kartę i odsłuchać skrypt. Z podpowiedzi manualnych korzysta się także po to, aby dziecko podeszło do współrozmówcy i popatrzyło na niego. Można to zrobić, delikatnie dotykając ramion dziecka. Nie należy stosować podpowiedzi w obrębie głowy ani szyi dziecka, gdyż mogą one nie zostać zaakceptowane przez dziecko, co zaowocuje pojawieniem się zachowań niepożądanych, płaczu lub prób ucieczki.

Właściwie stosowanie podpowiedzi manualnych pozwala uniknąć większości błędów, co sprawia, że dzieci szybko opanowują potrzebne umiejętności. Proces nauki jest szczególnie efektywny, jeśli po każdym elemencie łańcucha czynności dziecko jest nagradzane. Nauczyciel – cień powinien więc nie tylko kierować manualnie dzieckiem, ale również w odpowiedni sposób dostarczać mu nagrody. W zależności od ucznia mogą to być kawałki smakołyka, podawane od tyłu bezpośrednio do ust dziecka lub wrzucane do miseczki, bądź żetony przyczepiane do tabliczki żetonowej. Początkowo nauczyciel – cień nagradza wszystkie poprawne reakcje, również te podpowiedziane, ale z czasem ogranicza się do tych, które zostały wykonane przez ucznia samodzielnie.

Nauczyciel – cień powinien starać się być „niewidzialnym”, bo to nie on jest uczestnikiem rozmowy. Dlatego nie powinien wchodzić między dziecko a jego pomoce czy między dziecko a jego współrozmówcę, gdyż to nie służyłoby osiągnięciu przez dziecko samodzielności.

Wycofywanie odpowiedzi

Rozpoczynając proces uczenia, nauczyciel cień używa pełnej podpowiedzi manualnej, ale kiedy tylko dziecko staje się bardziej samodzielne, powinien zacząć wycofywać swoje podpowiedzi, używając stopniowego kierowania manualnego. Choć wówczas ręce nauczyciela nadal spoczywają na dłoniach lub ramionach dziecka, to kieruje on dzieckiem w mniejszym zakresie. Zwykle ten sposób podpowiedzi daje rodzicom i nauczycielom szansę na właściwe odbieranie informacji zwrotnej od dziecka – wyczuwając, w jakim kierunku dziecko wykonuje ruch, mogą przewidzieć, czy następny ruch dziecka będzie prawidłowy czy też nie. Dzięki temu mogą zapobiegać błędom albo pozwolić na większą samodzielność przy poprawnie wykonywanych czynnościach.

Kiedy dziecko potrafi wykonać wszystkie elementy zadania z minimalnym kierowaniem manualnym, nauczyciel zaczyna wycofywać podpowiedzi w obrębie ciała. Oznacza to, że podpowiedź w formie delikatnego dotyku jest stopniowo przenoszona z dłoni dziecka na jego nadgarstki, przedramiona, łokcie, ramiona i w końcu na plecy. Jeśli na którymś z etapów pojawi się błąd, należy wrócić do poprzedniego sposobu podpowiadania (w tym przypadku do stopniowego kierowania manualnego) i stosować go do momentu, aż dziecko kilkakrotnie wykona cały ciąg bez żadnych pomyłek.

Następnym etapem wycofywania podpowiedzi jest cieniowanie – ręce nauczyciela podążają wtedy za ruchami dziecka, ale już go nie dotykają. Początkowo dorosły cieniuje w bardzo bliskiej odległości, trzymając ręce kilka centymetrów od rąk dziecka. Jeśli dziecko wciąż właściwie wykonuje zadanie, można zwiększyć odległość do 30 cm, pół metra itd.

Jeśli w czasie cieniowania dziecko nadal nie popełnia żadnych błędów, nauczyciel powinien przejść do zwiększania dystansu fizycznego. W przypadku małych dzieci oddalanie się powinno przebiegać stopniowo – najpierw nauczyciel znajduje się w odległości dwóch kroków za dzieckiem, potem zwiększa odległość do trzech kroków, czterech itd. W przypadku niektórych dzieci można kontynuować zwiększenie dystansu do momentu, gdy dorosły będzie stać na drugim końcu bądź nawet za drzwiami pomieszczenia w którym dziecko wykonuje zadania.

WYTYCZNE DLA NAUCZYCIELA – CIENIA

Stój za dzieckiem i nic do niego nie mów.
Nagradzaj dziecko (wrzucaj kawałki smakołyków do miseczki, przekładaj żetony na tabliczce).
Używaj kierowania manualnego, aby zapobiegać błędom.
Rozpocznij wycofywanie podpowiedzi od stopniowego kierowania manualnego.
Następnie zacznij wycofywać podpowiedzi manualne w obrębie ciała (przenieś ręce z dłoni ucznia na jego przedramienia, łokcie, ramiona i plecy).
Przejdź do cieniowania.
Zacznij zwiększać dystans od dziecka – stopniowo się oddalaj.
Jeśli pojawi się błąd, wróć do poprzedniego kroku wycofywania podpowiedzi oraz przeprowadź rekonstrukcję całego ciągu.
Tak szybko jak to możliwe, przestań nagradzać podpowiedziane reakcje i przejdź do nagradzania jedynie prawidłowych, niepodpowiedzianych reakcji.
Jeśli zadanie zostanie przerwane przez zachowania niepożądane (płacz, stereotypie, próby ucieczki), od razu przeprowadź rekonstrukcję zadania.

Kolejność wycofywania podpowiedzi jest jasno określona – w tej sekwencji najpierw przechodzi się od pewnych podpowiedzi manualnych do stopniowego kierowania manualnego, potem wycofuje się podpowiedzi w obrębie ciała, następnie stosuje się cieniowanie, a na końcu – zwiększanie dystansu fizycznego. Dzięki przestrzeganiu opisanych zasad można nauczyć dziecko samodzielnego inicjowania interakcji przez podejście do drugiej osoby i nawiązanie z nią kontaktu wzrokowego. Należy pamiętać, że w momencie pojawienia się błędu zawsze trzeba wrócić do poprzedniego kroku wycofywania podpowiedzi. Dzięki temu zapobiegniemy utrwalaniu się błędów i zwiększymy szanse dziecka na osiągnięcie sukcesu.

Kiedy dziecko uczy się swoich pierwszych skryptów, nauczycielem – cieniem cały czas powinna być ta sama osoba. Później, gdy dziecko zapozna się ze sposobami uczenia, można wprowadzać inne osoby podpowiadające dziecku.

Jak być dobrym współrozmówcą opiszę za tydzień.

źródło: L. E. McClannahan, P. J. Krantz: „Uczenie dzieci z autyzmem prowadzenia konwersacji…”Instytut Wspomagania Rozwoju Dziecka, Gdańsk 2016