Cel zestawu uspokajającego:
Zestaw uspokajający to zbiór specjalnie dobranych przedmiotów i narzędzi, które pomagają uczniowi ze spektrum autyzmu radzić sobie ze stresem, lękiem, nadmierną stymulacją czy trudnymi emocjami w środowisku szkolnym. Dzięki niemu uczeń może samodzielnie regulować swoje emocje i zachowanie, co sprzyja lepszej koncentracji, samopoczuciu i funkcjonowaniu w klasie.

Krok 1: Ocena Potrzeb Ucznia

1.1. Rozmowa z Uczniem

• Poznaj preferencje ucznia: Porozmawiaj z uczniem o tym, co go uspokaja i co sprawia, że czuje się komfortowo. Zapytaj o ulubione przedmioty, tekstury, dźwięki czy zapachy.
• Przykładowe pytania:
  • Co pomaga Ci się uspokoić, gdy czujesz się zdenerwowany lub przytłoczony?
  • Czy masz ulubione zabawki lub przedmioty, które sprawiają, że czujesz się lepiej?
  • Jakie dźwięki lub zapachy lubisz najbardziej?
  • Czy są jakieś czynności, które pomagają Ci się zrelaksować?

1.2. Konsultacja z Rodzicami i Specjalistami

• Zbierz dodatkowe informacje: Skonsultuj się z rodzicami/opiekunami oraz terapeutami pracującymi z uczniem, aby uzyskać pełniejszy obraz jego potrzeb i preferencji.
• Uwzględnij wcześniejsze doświadczenia: Dowiedz się, jakie strategie uspokajające były już stosowane i które z nich okazały się skuteczne.

1.3. Obserwacja Zachowań

• Monitoruj reakcje ucznia: Obserwuj, w jakich sytuacjach uczeń odczuwa największy stres i jakie bodźce wpływają na niego uspokajająco lub pobudzająco.
• Zwróć uwagę na sygnały ostrzegawcze: Identyfikuj wczesne oznaki stresu lub niepokoju u ucznia, aby móc odpowiednio dostosować zawartość zestawu.

Krok 2: Wybór Odpowiednich Przedmiotów

Poniżej przedstawiono kategorie i przykładowe przedmioty, które można uwzględnić w zestawie uspokajającym.

2.1. Przedmioty Sensoryczne

Dotyk:

• Piłeczki antystresowe: Różne kształty i tekstury pomagają w redukcji napięcia.
• Gniotki i zabawki do ściskania: Umożliwiają wyładowanie stresu poprzez aktywność manualną.
• Kocyk sensoryczny lub poduszka obciążeniowa: Dają uczucie bezpieczeństwa i komfortu poprzez delikatny nacisk na ciało.
• Piórka lub materiały o różnej fakturze: Stymulują zmysł dotyku i pomagają w skupieniu.

Wzrok:

• Butelka sensoryczna („calm down bottle”): Przezroczysta butelka wypełniona wodą, brokatem i kolorowymi przedmiotami, które płynnie się poruszają, tworząc uspokajający efekt wizualny.
• Kulki plazmowe lub lampy lawowe: Dostarczają relaksujących bodźców wzrokowych.
• Karty z uspokajającymi obrazkami lub mandalami do kolorowania.

Słuch:

• Słuchawki wygłuszające: Pomagają redukować nadmierne bodźce dźwiękowe w hałaśliwym otoczeniu.
• Odtwarzacz z uspokajającą muzyką lub dźwiękami natury.
• Instrumenty muzyczne, takie jak małe dzwoneczki czy kalimba.

Węch:

• Butelki z olejkami eterycznymi o uspokajających zapachach (np. lawenda, rumianek).
• Saszetki zapachowe lub pachnące naklejki.

Smak:

• Gumy do żucia lub cukierki o delikatnym smaku.
• Zdrowe przekąski, takie jak suszone owoce czy krakersy.

2.2. Narzędzia do Samoregulacji

• Karty z instrukcjami technik oddechowych: Proste ilustracje pokazujące, jak wykonywać głębokie i spokojne oddechy.
• Piłeczki do masażu: Do samodzielnego masowania dłoni lub innych części ciała w celu redukcji napięcia.
• Spinner lub kostka antystresowa: Pomagają w skupieniu i redukcji niepokoju poprzez powtarzalne ruchy.

2.3. Materiały do Wyrażania Emocji

• Notes lub zeszyt emocji: Uczeń może rysować lub pisać o swoich uczuciach i doświadczeniach.
• Kolorowanki antystresowe: Pomagają w skupieniu uwagi i relaksacji.
• Zestaw kredek, mazaków lub plasteliny: Umożliwiają twórcze wyrażanie emocji i myśli.

2.4. Przedmioty Osobiste

• Ulubiona maskotka lub zabawka: Daje poczucie bezpieczeństwa i komfortu.
• Zdjęcie bliskiej osoby lub ulubionego miejsca: Może przypominać o pozytywnych doświadczeniach i emocjach.
• List motywacyjny lub pozytywne afirmacje: Krótkie zdania dodające otuchy i pewności siebie.

Krok 3: Przygotowanie i Personalizacja Zestawu

3.1. Wybór Pojemnika

• Praktyczność: Wybierz trwałe i łatwe do przenoszenia pudełko lub torbę, która pomieści wszystkie wybrane przedmioty.
• Personalizacja: Pozwól uczniowi ozdobić pojemnik według własnego gustu, używając farb, naklejek czy markerów. Personalizacja zwiększa poczucie własności i chęć korzystania z zestawu.

3.2. Organizacja Wnętrza

• Przejrzystość: Ułóż przedmioty w sposób uporządkowany, aby uczeń mógł łatwo znaleźć to, czego potrzebuje.
• Podział na sekcje: Możesz podzielić pojemnik na różne sekcje odpowiadające poszczególnym zmysłom lub typom przedmiotów.
• Etykiety: Dla ułatwienia możesz dodać etykiety lub kolorowe oznaczenia wskazujące na funkcję lub zastosowanie przedmiotów.

Krok 4: Nauka Korzystania z Zestawu

4.1. Wprowadzenie do Zestawu

• Przedstawienie zawartości: Przejdź z uczniem przez wszystkie elementy zestawu, wyjaśniając, jak i kiedy można z nich korzystać.
• Demonstracja: Pokaż, jak używać poszczególnych przedmiotów, np. jak wykonywać techniki oddechowe z użyciem kart instruktażowych.

4.2. Określenie Zasad Używania

• Kiedy korzystać: Ustalcie wspólnie sytuacje, w których uczeń może sięgać po zestaw, np. podczas przerw, w trakcie lekcji (za zgodą nauczyciela) czy w sytuacjach wywołujących stres.
• Gdzie korzystać: Określcie miejsca, w których uczeń może korzystać z zestawu, np. w specjalnie wyznaczonym kąciku relaksacyjnym w klasie.
• Czas korzystania: Ustalcie ramy czasowe korzystania z zestawu, aby zapewnić równowagę między relaksem a uczestnictwem w zajęciach.

4.3. Ćwiczenia Praktyczne

• Symulacje sytuacji stresowych: Przećwiczcie razem reakcje na potencjalnie stresujące sytuacje z wykorzystaniem zestawu.
• Regularne przypomnienia: Zachęcaj ucznia do regularnego korzystania z zestawu, nawet w mniej stresujących momentach, aby utrwalić nawyk samoregulacji.

Krok 5: Monitorowanie i Aktualizacja Zestawu

5.1. Regularne Oceny Skuteczności

• Obserwacja: Monitoruj, jak uczeń korzysta z zestawu i czy przynosi on oczekiwane efekty w redukcji stresu i poprawie zachowania.
• Rozmowy zwrotne: Regularnie rozmawiaj z uczniem o tym, co działa dobrze, a co wymaga zmiany lub ulepszenia.

5.2. Dostosowywanie Zawartości

• Dodawanie nowych przedmiotów: Wprowadzaj nowe elementy do zestawu, gdy pojawią się nowe potrzeby lub zainteresowania ucznia.
• Usuwanie nieefektywnych przedmiotów: Usuń lub zastąp przedmioty, które nie przynoszą oczekiwanych korzyści lub przestały być atrakcyjne dla ucznia.
• Sezonowe modyfikacje: Dostosuj zestaw do różnych pór roku czy okoliczności szkolnych (np. egzaminów, wydarzeń szkolnych).

5.3. Współpraca z Zespołem Szkolnym

• Informowanie nauczycieli: Upewnij się, że wszyscy nauczyciele i pracownicy szkoły są świadomi istnienia i celu zestawu uspokajającego oraz wiedzą, jak wspierać ucznia w jego korzystaniu.
• Szkolenia i warsztaty: Rozważ organizację szkoleń dla personelu szkolnego na temat strategii samoregulacji i wsparcia uczniów ze spektrum autyzmu.

Podsumowanie

Stworzenie „zestawu uspokajającego” to efektywna strategia wspierająca uczniów ze spektrum autyzmu w radzeniu sobie ze stresem i trudnymi emocjami w środowisku szkolnym. Kluczem do sukcesu jest indywidualne podejście, uwzględnienie unikalnych potrzeb i preferencji ucznia oraz ciągłe dostosowywanie zestawu w oparciu o obserwacje i informacje zwrotne. Dzięki temu narzędziu uczeń zyskuje większą autonomię w zarządzaniu swoimi emocjami, co przekłada się na lepsze funkcjonowanie w klasie i ogólny rozwój społeczno-emocjonalny.