Systemy żetonowe opisali autorzy książki pt. „Sposób na trudne dziecko”; – A. Kołakowski, A. Pisuła. Twierdzą, że jest metodą o mniejszej awersyjności niż wyciąganie konsekwencji. Stosuje się ją zwykle przed innymi metodami.
„Stosowanie systemów żetonowych można rozpocząć już w wieku przedszkolnym (od około 4 roku życia) i kontynuować do późnej starości. To nie jest żart – jest to technika, która początkowo była stosowana do aktywizowania pacjentów długotrwale przebywających w szpitalach psychiatrycznych, a obecnie jest stosowana również w marketingu. Jeżeli zajrzymy do swoich portfeli, to znajdziemy tam wiele dowodów na na powszechne stosowanie systemów żetonowych: kupon z napisem: „Dziesiąta kawa za darmo”, punkty zdobywane na stacjach benzynowych, mile od linii lotniczych, karty od perfumerii. W czasie któryś warsztatów dla rodziców była obecna mama, która miała czworo dzieci w różnym wieku. Najchętniej pracował tą metodą jej siedemnastoletni syn, który zdobywał żetony za naukę i wymieniał je na późniejszą godzinę powrotu do domu.
Rodzaje systemów żetonowych
- Klasyczny system żetonowy – jego celem jest zwiększanie częstości pożądanych zachowań, które pojawiają się rzadko lub nie pojawiają się wcale.
- Turniej uśmiechniętych twarzy – Służy do wygaszania drobnych zachowań niepożądanych, które pojawiają się często, ale nie chcemy stosować konsekwencji.
- Odwrócony system żetonowy – ma umożliwić dziecku odpracowanie ujemnego salda początkowego (szkody) dzięki wykonywaniu dodatkowych zadań czy obowiązków.
Przykład zastosowania
Przykładowe nagrody w systemie żetonowym za zgaszenie światła przy wychodzeniu z łazienki (dziennie można zdobyć do trzech punktów):
- 1 punkt = batonik
- 2 punkty = dwie gałki lodów (smaki do wyboru)
- 4 punkty = mama czyta dwie bajki na dobranoc (zamiast standardowej jednej)
- 6 punktów = czas na zabawę w kąpieli dłuższy o 10 minut
- 8 punktów = po śniadaniu przez godzinę mama bawi się z dzieckiem w zabawy, które ono wymyśli i na jego zasadach.
- 16 punktów = wyjście do kina, sali zabaw lub do teatru dla dzieci (zimą – łyżwy, latem – basen) (Kołakowski, Pisuła , 2016).
W stosowaniu systemów żetonowych najważniejszą sprawą jest odpowiednie nadanie wartości punktowej zachowaniom – […] staramy się nadawać wyższą wartość punktową tym zachowaniom, które bardziej cenimy, a nagrody dobieramy tak, byśmy nie zbankrutowali. Ważne jest ustalenie, ile razy dziennie dane zachowanie może być punktowane – by dziecko np. nie myło zębów co 5 minut lub nie chodziło po wodę kilka razy dziennie. Kolejną kwestią jest ułożenie odpowiedniej listy nagród wspólnie z dzieckiem. W naszej praktyce prosimy rodziców, by razem z dzieckiem spróbowali ułożyć listę 10 nagród – pięciu małych, trzech średnich i dwóch dużych.
Podział nagród
- Nagrody duże – Wymagają sporego wysiłku – Ich wartość punktowa równa się ilości punktów możliwych do zdobycia w ciągu 3-4 tygodni
- Nagrody średnie – trzeba się postarać – Trzeba się postarać, by je zdobyć – Ich wartość równa się ilości punktów możliwych do zdobycia w ciągu 5 – 14 dni
- Nagrody małe – Można nimi szafować – Ich wartość punktowa wynosi od 2/3 do całej dziennej wartości możliwych do zdobycia punktów.
Podział nagród na małe, średnie i duże – propozycja do pracy w domu dla jedenastolatka
Nagrody małe:
- Wybrane menu na kolację (uwzględniające zawartość lodówki i szafki)
- Dodatkowe 30 minut na korzystanie z komputera
- Głośne słuchanie muzyki do godziny 22 przez 20 minut
- 30 minut później gaszone światło – czytanie lub zabawa w łóżku
- Odwiezienie do szkoły samochodem
- 20 minut zabawy z tatą
Nagrody średnie:
- Film po godz. 20.00, jeśli jest odpowiedni do wieku dziecka
- Kino
- Pizza zamiast obiadu
- Gazeta
Nagrody duże:
- Pójście z tatą na mecz piłki nożnej (na stadionie)
- Gra komputerowa
Chcielibyśmy podkreślić, że są to techniki, które mogą być stosowane nie tylko w domu, ale także w szkole czy na obozach […]
W chorobie
Metoda ta może być wykorzystana w sytuacjach nagłych, np. podczas choroby dziecka, kiedy powinno ono leżeć w łóżku, a bardzo tego nie lubi. Na kilka dni leczenia mama wprowadza system żetonowy:
A. Leżenie bez przerwy przez 15 minut = 1 punkt
B. Cennik:
- 1 punkt = cukierek
- 2 punkty = zabawa z mamą przez 10 minut
- 4 punkty = 30 minut grania w łóżku na laptopie mamy
Odwrócony system żetonowy możemy zastosować wtedy, kiedy dziecko, w ramach wyciągania konsekwencji zachowań, powinno zapłacić za poczynione szkody, ale z wyliczeń wynika, że trzeba by było pozbawić go kieszonkowego na najbliższych 5 lat. Możemy wtedy z jednej strony ustalić wartość punktową szkody, a z drugiej – cennik dodatkowych obowiązków.
Przykład
Norbert (lat 12) zbił przednią szybę w samochodzie sąsiada. Chłopiec przeprosił go za to, ale tata musiał pokryć koszty naprawy. Tata i Norbert zawarli następującą umowę:
- Koszt naprawy samochodu sąsiada tata wycenia na 120 punktów.
- Norbert ma spłacić je w ciągu dwóch miesięcy
- Cennik:
- 2 punkty = zmywanie naczyń raz dziennie
- 1 punkt = pójście po wodę raz dziennie
- 5 punktów = strzyżenie trawnika w sobotę
4. Jeśli Norbert nie spłaci punktów w ciągu 2 miesięcy, będzie musiał oddać wieżę stereo ze swojego pokoju.
System żetonowy w klasie
Ustawiamy na ławce planszę do gry – pionkiem jest cała klasa. Za konkretne, umówione wcześniej działania – zrealizowanie tematu, aktywność, procent osób, które maja pracę domową i tym podobne – pionek może być przysunięty do przodu o jedno pole. Po drodze do celu mijamy pola premiowane dodatkowymi nagrodami. Celem ostatecznym jest duża nagroda dla całej klasy.
Rybka – trzecia klasa
W trakcie zajęć dzieci otrzymują łuski sukcesu, które naklejają na rybki – jeśli rybka ma 12 łusek, zdobywają talon zwalniający z jednej pracy domowej.
System żetonowy w poradni/u terapeuty
Patryk nie odrabia zadań domowych otrzymywanych w czasie terapii pedagogicznej. Wypełnia jedno polecenie terapeuty na około trzy zajęcia. Oto, co możemy zrobić w takiej sytuacji:
- Za każdym razem, kiedy przyjdzie na zajęcia bez pracy, odrabia ją z wolontariuszką po zajęciach.
- Tworzymy listę nagród materialnych (drobne zabawki, słodycze) i społecznych (kręgle z terapeutą, wspólna gra na komputerze, zwiedzanie poradni). Za każdą odrobioną pracę domową dziecko dostaje 2 punkty wpisywane do specjalnej karty” (Kołakowski, Pisuła, 2016).
źródło: A. Kołakowski, A. Pisuła: „Sposób na trudne dziecko…”, GWP, Sopot 2016
#arkusz #ASD #Asperger #AspieZaklinaczka #autyzm #dostosowanie #edukacja #emocje #grupa #IPET #komunikacja #lekcja #logopedia #metody #MikiLittleAspie #motoryka #mowa #pedagog #percepcja #program #przedszkolak #przedszkole #psycholog #rewalidacja #scenariusz #scenariusze #sensoryka #SI #sposoby #społeczne #szkoła #terapia #uczeń #umiejętnościspołeczne #uwaga #uważność #wskazówki #ZA #zabawa #zaburzenia #zajęcia #ZespółAspergera #zmysły #ćwiczenia Autyzm
autyzmwszkole.com 