Umiejętności społeczne są kluczowe dla funkcjonowania każdego dziecka, a szczególnie istotne dla dzieci ze spektrum autyzmu, które często mają trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji społecznych. Poniższy materiał przedstawia szczegółowy plan zajęć rewalidacyjnych wspierających rozwój umiejętności społecznych, zawierający ćwiczenia, warsztaty, przykłady, które pomogą nauczycielom, terapeutom i rodzicom w codziennej pracy.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1: Zabawa w role

Cel: Rozwijanie umiejętności rozpoznawania emocji i odpowiednich reakcji w różnych sytuacjach społecznych.

Materiały: Scenariusze sytuacji społecznych, rekwizyty (kapelusze, okulary, itp.)

Kroki:

1. Przygotowanie: Wybierz prosty scenariusz, np. „spotkanie nowych osób”, „rozwiązywanie konfliktu na placu zabaw”.
2. Podział ról: Przydziel role uczniom. Można zacząć od dwóch osób, a następnie stopniowo włączać więcej uczestników.
3. Odgrywanie scenki: Uczniowie odgrywają scenkę według scenariusza. Nauczyciel moderuje, podpowiadając odpowiednie reakcje i zachowania.
4. Omówienie: Po zakończeniu scenki, omów z uczniami ich odczucia oraz to, co poszło dobrze, a co można poprawić.

„Podczas jednych z zajęć, jeden z uczniów, Tomek, nieśmiało wszedł w rolę nowego ucznia w klasie. Ku zaskoczeniu wszystkich, odegrał swoją rolę z ogromnym entuzjazmem, nawiązując dialog z innymi uczniami. Po zajęciach Tomek przyznał, że czuje się pewniej w nowych sytuacjach, co zauważyła również jego mama.”

Ćwiczenie 2: Gry zespołowe

Cel: Nauka współpracy i komunikacji w grupie.

Materiały: Gry planszowe, piłki, hula-hoopy, szarfy.

Kroki:

1. Wybór gry: Wybierz grę zespołową dostosowaną do wieku i zainteresowań uczniów.
2. Omówienie zasad: Przedstaw zasady gry i role każdego uczestnika.
3. Gra: Przeprowadź grę, zwracając uwagę na współpracę i komunikację między uczniami.
4. Podsumowanie: Po zakończeniu gry, omów z uczniami, jak przebiegała współpraca i co można by poprawić.

„Podczas gry zespołowej w ‚wyścigi z jajkiem na łyżce’, jeden z uczniów, Kuba, który zwykle miał trudności w pracy zespołowej, zaskoczył wszystkich swoją gotowością do pomocy innym. Dzięki tej grze, Kuba nauczył się, jak ważne jest wsparcie kolegów, a cała klasa lepiej zrozumiała, jak efektywnie współpracować.”

Ćwiczenie 3: Symulacje sytuacji

Cel: Rozumienie i reagowanie na emocje innych osób.

Materiały: Karty z emocjami, rekwizyty do scenek.

Kroki:

1. Przygotowanie scenek: Przygotuj scenki przedstawiające różne sytuacje emocjonalne, np. „kolega jest smutny”, „koleżanka jest zła”.
2. Odgrywanie ról: Uczniowie odgrywają role i próbują rozpoznać oraz odpowiednio zareagować na emocje innych.
3. Omówienie: Omów z uczniami, jak się czuli i jak ich reakcje wpłynęły na sytuację.

„Podczas jednej z symulacji, gdzie uczeń miał zareagować na smutek kolegi, Ania, która zazwyczaj była cicha i wycofana, podeszła i zapytała, co może zrobić, żeby pomóc. Ta sytuacja pokazała, że nawet najprostsze gesty mogą znaczyć bardzo wiele i pomogła Ani w budowaniu pewności siebie.”

Warsztaty

Warsztat 1: Budowanie empatii

Cel: Nauka rozpoznawania i reagowania na emocje innych ludzi.

Materiały: Karty z emocjami, zdjęcia różnych wyrazów twarzy, lustra.

Kroki:

1. Wprowadzenie: Rozmowa na temat emocji – co to są emocje, jak je rozpoznajemy.
2. Ćwiczenie z kartami: Uczniowie losują karty z emocjami i starają się je przedstawić mimiką twarzy. Reszta grupy zgaduje, o jaką emocję chodzi.
3. Praca w parach: Uczniowie pracują w parach, próbując naśladować emocje prezentowane przez partnera za pomocą lustra.
4. Dyskusja: Omówienie, jak rozpoznawanie emocji może pomóc w codziennych sytuacjach.

„Podczas warsztatów, dzieci miały za zadanie naśladować różne emocje. Kiedy przyszła kolej na uśmiech, Adaś, który zwykle miał trudności z okazywaniem emocji, nieśmiało się uśmiechnął. Jego uśmiech rozjaśnił całą salę, a nauczycielka zauważyła, że od tego dnia Adaś częściej się uśmiechał, zarówno w szkole, jak i w domu.”

Warsztat 2: Rozwiązywanie konfliktów

Cel: Nauka technik rozwiązywania konfliktów i negocjacji.

Materiały: Scenariusze konfliktów, rekwizyty.

Kroki:

1. Wprowadzenie: Omówienie, czym są konflikty i dlaczego się zdarzają.
2. Odgrywanie scenek: Uczniowie odgrywają scenki konfliktów według przygotowanych scenariuszy, a następnie próbują znaleźć rozwiązanie.
3. Dyskusja: Omówienie różnych strategii rozwiązywania konfliktów – kompromis, negocjacje, mediacja.
4. Praktyczne ćwiczenie: Uczniowie ćwiczą w parach rozwiązanie fikcyjnych konfliktów przy użyciu poznanych strategii.

„Podczas jednej z symulacji konfliktów, gdzie uczniowie mieli za zadanie znaleźć rozwiązanie kłótni o zabawkę, Piotrek zaproponował, aby zabawkę podzielić „na czas”. Jego pomysł okazał się świetnym rozwiązaniem, a nauczycielka była pod wrażeniem jego zdolności do negocjacji i znalezienia kompromisu.”

Warsztat 3: Umiejętności rozmowy

Cel: Nauka podstawowych umiejętności rozmowy, takich jak zaczynanie rozmowy, podtrzymywanie jej i kończenie.

Materiały: Karty z pytaniami do rozmowy, ilustracje przedstawiające różne sytuacje społeczne.

Kroki:

1. Wprowadzenie: Omówienie, jak rozpocząć rozmowę, jakie tematy są odpowiednie i jak podtrzymywać rozmowę.
2. Ćwiczenie w parach: Uczniowie losują karty z pytaniami i praktykują rozmowy w parach.
3. Odgrywanie ról: Symulacja sytuacji społecznych, np. „rozmowa w szkole”, „rozmowa na placu zabaw”, gdzie uczniowie muszą rozpocząć i podtrzymać rozmowę.
4. Omówienie: Omówienie, co uczniowie odczuwali podczas rozmowy, co poszło dobrze, a co można by poprawić.

„Podczas jednych z ćwiczeń w rozmowie, jeden z uczniów, Michał, który zwykle unikał rozmów, nawiązał długą rozmowę z koleżanką o swoich ulubionych zabawkach. Jego mama później zauważyła, że Michał chętniej zaczyna rozmowy także w domu, co znacznie poprawiło jego relacje rodzinne.”

Podsumowanie

Rozwijanie umiejętności społecznych u dzieci ze spektrum autyzmu jest kluczowe dla ich integracji w społeczeństwie oraz budowania trwałych relacji. Dzięki odpowiednio zaplanowanym ćwiczeniom i warsztatom, dzieci te mogą zyskać pewność siebie i umiejętności potrzebne do skutecznego komunikowania się i współpracy z innymi. Nasz materiał dostarcza praktycznych narzędzi, które można łatwo wprowadzić do codziennych zajęć rewalidacyjnych, wspierając rozwój dzieci w sposób zindywidualizowany i skuteczny.