sylwiaiwan

#ASD, #autyzm, #samoregulacja, #self-rag, #stimming, #stimowanie, #stimy, #tiki, #ZespółAspergera

Stimming – samoregulacja w spektrum autyzmu

Reklamy

Reklamy

Stimming – metoda regulacji układu nerwowego osób autystycznych

Stimming to metoda regulacji układu nerwowego. Według kryteriów diagnostycznych, stimy (czy też bardziej naukowo – stereotypie) należą do oznak autyzmu, jednak tak naprawdę stimować może każdy w mniejszym lub większym stopniu.

Czym jest stim?

Stimem jest każdy powtarzalny ruch, postawa ciała lub wypowiedź, mająca na celu regulację układu nerwowego – stymulację lub wyciszenie.

Najłatwiej o stimach myśleć w kategorii ruchów, które większość ludzi wykonuje, gdy się bardzo nudzi. Brak stymulacji sprawia, że takie osoby angażują się np. w klikanie długopisem, bębnieniem palcami o ławkę lub inne podobne czynności dające stymulację.

Różne grupy osób mają różny poziom potrzeb związanych ze stimami. Osoby w spektrum autyzmu, niektóre osoby niepełnosprawne intelektualnie czy z zaburzeniami ruchu wykazują wyższą potrzebę stimowania niż inni.

Stimowanie pojawia się w odpowiedzi na zaburzenia sensoryczne.

Zaburzenia sensoryczne objawiają się w problemach w przetwarzaniu bodźców płynących do ciała. Wrażliwość na bodźce może być podwyższona lub obniżona. Niektóre osoby są wrażliwe jedynie na bodźce płynące z jednego zmysłu – na przykład dotyku, smaku, wzroku.

Nieprawidłowa integracja sensoryczna powoduje, że układ nerwowy poszukuje stymulacji lub wyciszenia. Temu właśnie służą stimy i dlatego pojawiają się częściej w sytuacjach, gdy organizm jest przeciążony, lub wręcz przeciwnie, potrzebuje dodatkowej stymulacji. Powtarzalne, stereotypowe ruchy mogą być też odpowiedzią na lęk czy inne silne emocje, takie jak wstyd, zażenowanie czy trema przed publicznym wystąpieniem.

Zaburzenia integracji sensorycznej – symptomy

Osoby z zaburzeniami sensorycznymi nie reagują na bodźce w sposób typowy. Mogą być nadmiernie wrażliwe na jasne światło; głośne, nagłe lub przedłużające się dźwięki; dotyk niektórych tkanin, takich jak wełna.

Nadmierna reakcja na bodźce zewnętrzne zazwyczaj powoduje u osoby w spektrum niepokój, problemy z angażowaniem się w codzienne czynności i trudności w przystosowaniu się do nowych sytuacji.

Innym rodzajem zaburzenia integracji sensorycznej jest niedostateczna wrażliwość na bodźce. Osoby nią dotknięte mogą nie reagować prawidłowo na ból lub dyskomfort spowodowany ekstremalnym zimnem lub gorącem. Osoby z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego nie odbierają odpowiednio komunikatów z mięśni, co pogarsza ich zdolności motoryczne lub prowadzi do wad postawy.

Przykłady stimów

Najczęściej występujące stimy:

obgryzanie paznokci;
okręcanie włosów wokół palców;
„klikanie” długopisem;
rytmiczne uderzanie palcami w biurko czy ławkę.

Nie istnieje coś takiego jak pełna lista stimów. Każda powtarzalna, regularnie występująca czynność czy ruch mogą być stimem. U osób w spektrum autyzmu często występują takie stimy jak:

trzepotanie rękoma;
klaskanie;
ruchy całym ciałem, np. przestępowanie z pięty na palce, poruszanie biodrami;
powtarzanie niektórych słów lub fraz;
dotykanie obiektów o przyjemnej teksturze.

Występowanie stimów niebezpiecznych dla danej osoby lub jej otoczenia zazwyczaj jest symptomem głębokiego zaburzenia integracji sensorycznej lub silnych, negatywnych emocji, np. ataku paniki, natężonego lęku, tzw. meltdownu. Takie niebezpieczne stimy mogą obejmować:

działania autoagresywne, np. uderzanie głową o ścianę, gryzienie palców do krwi;
działania skierowane przeciw komuś innemu, np. bicie, gryzienie drugiej osoby.

Co robić, gdy dziecko angażuje się w niebezpieczne stimy?

Przede wszystkim należy pamiętać, że nawet jeśli dziecko angażuje się w akty agresji przeciwko innym lub przeciw sobie, nie robi tego z powodu chęci zrobienia komukolwiek krzywdy.

Występowanie zachowań niebezpiecznych jest symptomem, że coś jest nie tak, ale dana osoba nie potrafi sobie z danym uczuciem poradzić inaczej niż w taki właśnie sposób. Nie istnieje też metoda pozwalająca na pozbycie się „złego stimu”, która działałaby w stu procentach. Większość badaczy jest zdania, że stimów, jako naturalnej metody regulacji, nie da się wyciszyć czy usunąć bez szkody dla samego pacjenta.

Jednakże osoby angażujące się w niebezpieczne zachowania w ramach stimów robią to najczęściej z powodu lęku, nadmiaru lub braku bodźców. Oznacza to, że zapewnienie odpowiednio stymulującego otoczenia oraz przyjaznego, dostosowanego do indywidualnych potrzeb środowiska znacząco ogranicza potrzebę stymulacji poprzez zachowania skrajne.

Stimowanie a meltdown

Stimy u osób w spektrum łączą się z zjawiskiem meltdownu/shutdownu. Jeśli osoba autystyczna nie może uspokoić się i wyregulować organizmu za pomocą stimów, ponieważ są one w danym momencie niewystarczające, może rozładować emocje poprzez meltdown.

Meltdown (ang. załamanie nerwowe) to epizod, w czasie którego wychodzą na wierzch wszystkie tłumione uczucia i emocje. Meltdown może mieć postać ataku płaczu lub złości, którego nie da się zatrzymać, dopóki sam nie wygaśnie. Shutdown (ang. zamknięcie się, wyłączenie) ma podobną przyczynę, ale przeciwny skutek – powoduje odcięcie się od świata zewnętrznego, wycofanie się, niekiedy też mutyzm wybiórczy czy dysocjację emocjonalną.

Reklamy

Jak pomóc w integracji sensorycznej?

Istnieje wiele przyrządów czy gadżetów przeznaczonych dla osób z problemami z integracją sensoryczną lub skłonnością do stimów.

Kołdra obciążeniowa łagodzi objawy związane z zaburzeniem czucia głębokiego. Czucie głębokie odpowiada za odbiór sygnałów z wnętrza ciała, w tym napięcia mięśni. U osób z zaburzeniami czucia głębokiego występuje nieprawidłowe napięcie spoczynkowe, ponieważ organizm nie otrzymuje bodźców nakazujących mu odprężenie się. Kołdra obciążeniowa pozwala na regulację napięcia podczas snu poprzez regularny nacisk na całe ciało.

W zależności od rodzajów stimów, dana osoba może potrzebować różnych akcesoriów lub gadżetów pozwalających uzyskać odpowiednią stymulację. Mogą być to maskotki czy kawałki materiałów o odpowiedniej teksturze, wszelkiego rodzaju zabawki, które wymagają rytmicznej stymulacji rękoma – fidget spinnery, gumowe piłki antystresowe. Niektórym w stimowaniu może pomóc odpowiednia muzyka, jeszcze innym – bodźce świetlne.

Odbiór stimów w społeczności

Stimy, jak w zasadzie wszystkie nietypowe zachowania związane z ruchem, postawą ciała czy sposobem wypowiedzi, są negatywnie postrzegane w przestrzeni publicznej. Dotyczy to przede wszystkim stereotypii uznawanych za nietypowe, jak powtarzanie ciągle tych samych wyrazów czy trzepotanie rękoma. Stimy mogą wywołać zdziwienie, a nawet strach czy pogardę, jeśli eksponowane są publicznie.

Rolą rodziców jest wytłumaczenie dzieciom, które mogą napotkać stimującego kolegę lub koleżankę w spektrum autyzmu, że jest to zachowanie normalne dla niektórych ludzi i że nie powinno budzić niepokoju, o ile nie wiąże się z np. naruszeniem przestrzeni prywatnej drugiej osoby.

Dorośli z ASD lub zaburzeniami integracji sensorycznej w normie intelektualnej często angażują się w stimy, które nie zwracają zbytniej uwagi otoczenia lub stimują jedynie w przestrzeni prywatnej, w samotności. Takie wyjście ma zarówno negatywne, jak i pozytywne konsekwencje. Niemożność rozładowania napięcia przez stimowanie zwiększa szanse na wystąpienie stanów lękowych czy przeciążenia organizmu, z drugiej strony – pozwala być bardziej akceptowanym i niweluje konieczność tłumaczenia się ze swojego zachowania.

Lena Helman

Dziennikarka, samorzeczniczka osób w spektrum autyzmu. W swojej pracy stawia na propagowanie wiedzy z zakresu profilaktyki zdrowotnej i rozwiewanie popularnych mitów medycznych.

Bibliografia

Cunningham, Allison (2008). „Stereotypy in Autism: The Importance of Function”. Research in Autism Spectrum Disorders. 2 (3): 469–479;
Donnellan, A. M., Hill, D. A., Leary, M. R. (2013). Rethinking autism: Implications of sensory and movement differences for understanding and support. Frontiers in Integrative Neuroscience, 6, 124;
Harris, K. M., Mahone, E. M., Singer, H. S. (2008). Nonautistic motor stereotypies: Clinical features and longitudinal follow-up. Pediatric Neurology, 38, 267–272.
Lanovaz, M. J., Robertson, K. M., Soerono, K., Watkins, N. (2013). Effects of reducing stereotypy on other behaviors: A systematic review. Research in Autism Spectrum Disorders, 7, 1234–1243.

źródło: wylecz.to

Tiki i autyzm

Wiele lat badań nad autyzmem wykazuje, że co pewien czas występują u osób w spektrum autyzmu: mimowolne ruchy lub tiki. Tiki to gwałtowne, nieplanowane, powtarzające się działania, które spontanicznie przydarzają się dziecku. Zazwyczaj z upływem czasu zanikają bądź ulegają zmianom (Kutscher, Glick, 2007).

Irracjonalne myśli

Badania dowodzą, że u 20 – 60% dzieci z ASD rozwijają się tiki (Gadow, DeVincent 2005, Hippler, Klicpera, 2004 i in.) Tiki te obejmują zarówno chwilowe skurcze, jak i złożone ruchy. Niekiedy mięśnie głosowe produkują mimowolny dźwięk lub frazę. Tiki to nie tylko mimowolne ruchy i dźwięki Tony Attwood wspomina o nastolatkach z zespołem Aspergera, u których tiki przejawiają się w formie irracjonalnych myśli przychodzących nagle do głowy. Nazywa je tikami myślowymi i emocjonalnymi: „Myśl i następujące po niej działanie lub uczucie mogą nie mieć żadnego związku z kontekstem. Niekiedy tikiem myślowym jest myśl, by zrobić coś niewłaściwego, zawstydzającego, a emocjonalnym – nagłe uczucie intensywnego smutku, złości lub niepokoju. uczucia te trwają tylko kilka sekund, powinny jednak zwrócić naszą uwagę, jeśli pojawiają się często w ciągu dnia” (Attwood, 2013).

Podział

Klinicyści podzielili tiki na kilka kategorii:

Proste tiki motoryczne. Angażują ruchy mięśni. Np.: mruganie oczami, marszczenie nosa, przewracanie oczami czy gwałtowne ruchy szyją.
Złożone tiki motoryczne. Polegają one na ruchach angażujących kilka grup mięśni. Mogą to być np.: skręcanie ciała, podskakiwanie lub podnoszenie ręki.
Tiki dźwiękowe. Charakteryzują się wydawaniem różnych odgłosów. Zazwyczaj jest to: pociąganie nosem, odchrząkiwanie, piszczenie, krzyczenie lub powtarzanie usłyszanych wypowiedzi. Tylko niewielki odsetek pacjentów z tikami dźwiękowymi faktycznie jest dotkniętych „koprolalią”, czyli skłonnością do niekontrolowanego wykrzykiwania wulgaryzmów. Koprolalii nie należy mylić ze zwykłym przeklinaniem. W przypadku tego zaburzenia wulgarne słowa pojawiają się zupełnie przypadkowo w środku wypowiedzi, np.: „Przepraszam, czy mógłbym gówno napić się soku?” .Jednak czasem koprolalia objawia się jedynie wtrącaniem słów niewłaściwych w danej sytuacji. Przykładowo, do pokoju wchodzi osoba niepełnosprawna, a pacjent dotknięty koprolalią wykrzykuje: „Kaleka!”(Kutscher, Glick, 2007).

Tony Attwood przedstawił tiki w sposób jeszcze bardziej czytelny jako „Proste i złożone tiki motoryczne i głosowe”:

Proste tiki:

Mruganie
Grymasy twarzy
Kręcenie nosem
Wydymanie ust
Wzruszanie ramionami
Wyrzucanie ręki
Kiwanie głową
Wysuwanie języka
Odchrząkiwanie
Pociąganie nosem
Stękanie
Gwizdanie
Kaszlenie
Prychanie
Warczenie
Cmokanie

Złożone tiki:

Podskakiwanie
Obracanie się
Dotykanie przedmiotów
Przygryzanie wargi
Miny
Lizanie
Szczypanie (siebie i innych)
Machanie zgiętymi w łokciach rękami jak skrzydłami
Mamrotanie pod nosem
Wydawanie dźwięków zwierząt
Powtarzanie słów lub fraz
Złożone wzorce oddechu (Attwood, 2013 – w org. w tabelce)

Mimowolny ruch

Mimowolny ruch lub dźwięk jest niespodziewany i bezcelowy. Jeśli u dziecka z autyzmem rozwijają się tiki, ich pierwsze objawy są zauważalne już we wczesnym dzieciństwie, z biegiem lat ich częstotliwość i złożoność narastają, osiągając największe nasilenie między dziesiątym a dwunastym rokiem życia. Później częstotliwość tików najczęściej spada, a u 40% dzieci odruchy te znikają całkowicie w okolicy 18 roku życia (Burd i in., 2001).

Wiele zaburzeń

Należy nadmienić, że tiki występują w wielu zaburzeniach, najbardziej charakterystyczny jest zespół Tourette’a, który jest kombinacją co najmniej dwóch tików motorycznych i co najmniej jednego tiku dźwiękowego, oczywiście w dużym uproszczeniu (Kutscher, Glick, 2007). Jednak sytuacja nie wygląda tak prosto. Zespół Tourette’a tak jak ASD często występuje w połączeniu z innymi zaburzeniami, np. ADHD, zaburzeniami obsesyjno – kompulsywnymi, lękami, depresją lub trudnościami w nauce (Kutscher, Glick, 2007).

Kora mózgowa

Tiki związane są z zaburzeniem pętli planowania miedzy korą mózgową a ośrodkami ruchowymi w mózgu oraz aktywnością neuroprzekaźników: dopaminy i norepinefryny (Kutscher, Attwood i Wolff, 2005/2007)

źródło:

Historia Zespołu Tourette’a odkrywcy, badania, objawy, leczenie i pacjenci

Reklamy

Posted by:

sylwiaiwan

sylwiaiwan.wordpress.com: Kingfisher.page Dragonfly effect, macrosoftspace.worpress.com, birdsenses.wordpress.com, Sieniawka-skrawek natury FB, autyzmwszkole.com, autyzm.life i Neuroróżnorodni, smart-sens.org