Plan

Plan to „skuteczna strategia wizualna, która zapewnia przewidywalność, ucząc jednocześnie elastyczności, musi zawierać zindywidualizowany plan na każdy dzień. Strategię tę dla uczniów z autyzmem rozwinęli początkowo pionierzy metody TEACCH w latach siedemdziesiątych XX wieku. Od tego czasu stosuje się ją powszechnie w programie TEACCH. Większość współczesnych programów edukacyjnych z biegiem czasu zaadoptowało program w różnych formach.

Poniedziałek, 4 maja, 16:00

• Zanieś książkę do biblioteki. √
• Zacznij pracować z rana. √
• Kółko czytelnicze. √
• Przerwa na łazienkę.
• Czytanie po cichu.
• Plastyka.
• Obiad.

Plany wizualne pomagają dzieciom i dorosłym przewidywać oraz przygotowywać czynności w ciągu dnia. Przejścia i zmiany stają się łatwiejsze, oczekiwania – bardziej zrozumiałe, a osoba korzystająca z planu w istocie uczy elastyczności. Z planów korzysta się w szkole, w domu i innych miejscach.

Zazwyczaj dzieci i dorośli, którzy potrafią czytać i pisać, dostają plan napisany odręcznie lub wydrukowany. Mimo to zastosowanie obrazków połączonych z pisemną informacją (lub nie) jest często bardziej skuteczne! Pewien dorosły matematyk o IQ geniusza, wyjaśnił, że szybciej zrozumie i przetworzy plan zawierający obrazy zamiast słów. Przyrównał to do japońskich logarytmów kanji lub chińskich hanzi.

Warto zauważyć, że kiedy odnosimy się do „planu”, nie oznacza to aktywności samych w sobie ani dokładnie, określonej z góry sekwencji codziennych wydarzeń. „Plan” odnosi się po prostu do strategii wizualnej wyjaśniającej, jakie czynności lub wydarzenia nastąpią, oraz sekwencję, w jakiej będą przebiegać. Nie wygląda to tak samo każdego dnia.

Po co korzystać z planu?

Kiedy korzysta się z niego ciągle, plan staje się cenną strategią, która często skutkuje pozytywnymi zmianami krótko- i długoterminowymi. Korzystanie z indywidualnego planu:

• Skupia się na mocnych stronach wizualnych.
• Promuje niezależność.
• Wyznacza czas na szczególne zainteresowania.
• Uczy elastyczności.
• Pomaga zdobyć niezbędne umiejętności zawodowe.
• Pomaga przekierować tendencję do kłótliwości na większą współpracę.

Jak zastosować plan do indywidualnych potrzeb

Tak jak w przypadku wszystkich skutecznych metod nauczania korzyści zależą od umiejętności nauczyciela, terapeuty lub rodzica do dostosowania planu indywidualnie do potrzeb konkretnego dziecka. Być może jeszcze ważniejsza w uczeniu dzieci autystycznych – w przeciwieństwie do dzieci neurotypowych – jest koncepcja, że przełożenie strategii na indywidualne potrzeby może skutkować sukcesem lub porażką.

Jak stworzyć plan?

Pisemny plan można porównać z typowym kalendarzem lub terminarzem. Musi być on łatwo dostępny. Można skorzystać z notatnika, zeszytu dla stenotypistów, kołonotatnika lub podkładki do pisania. Aktualny plan lekcji może być też doczepiony do luźnych kartek.

Przygotuj plan dziecka rano, zapisując czynności i wydarzenia w odpowiedniej kolejności. Włącz do niego ulubione zajęcia oraz te aktywności, którym się sprzeciwia. Bądź tak konkretny, by dziecko zauważyło mniejsze i większe zmiany w codziennej rutynie. Dodaj istotne szczegóły, by nie wprawiać je w zakłopotanie. Bodź dosłowny.

Plany z ikonkami lub z obrazkami przedstawiają czynności w kolejności. Doklej każdy obrazek do paska z kartonu za pomocą rzepu.

Jaki okres powinien obejmować plan?

Kiedy już przez jakiś czas będziesz wraz z dzieckiem korzystać z planu, uważnie obserwuj optymalną liczbę pozycji na liście, z którymi jest ono w stanie poradzić sobie naraz. Niektóre dzieci za bardzo rozprasza lub stresuje to, że widzą wszystkie wydarzenia zaplanowane na dany dzień jednocześnie. W takim przypadku zapisz jedynie sekwencję wydarzeń zaplanowanych na poranek. W południe zacznij nowy plan, wymieniając kolejno czynności popołudniowe.

Niektóre dzieci natomiast są niezadowolone, jeśli nie mogą zobaczyć planu na cały dzień – od początku do końca. Mogą sprawniej funkcjonować, jeśli pokaże im się od razu plan na cały dzień.

Niektórzy rodzice posługują się planem w domu jedynie po to, by poradzić sobie „z punktami zapalnymi”, np. wtedy, gdy ich dziecko smuci się lub ulega frustracji. Może on być pomocny także w weekendy, zwłaszcza gdy charakter dnia nie ma jasnej struktury lub kiedy plany często zmieniają się w ostatniej chwili.

Czy muszę zapisywać na planie konkretne godziny?

Zamieść w planie aktualny „czas zegarowy”, jeśli pomaga to twojemu dziecku, a przy tym nie martwi go, jeśli coś nie dzieje się punktualnie co do minuty (dosłownie). Zazwyczaj pokazanie sekwencji wydarzeń – bez konkretnej godziny – wystarcza. Pojedynczy plan na ogół łączy wiele czynności – jedne są określone konkretnymi ramami czasowymi, inne nie.

Wiele dzieci przyswoiło sobie znaczenie słowa „około” poprzez ciągłe korzystanie z planu z „przybliżonym czasem”. Stosuj wskazówki wizualne np. kodowanie za pomocą kolorów 20-minutowego przedziału czasowego na obrazku tarczy zegara – może to pomóc w wyjaśnieniu, co znaczy „około”.

Plan ma być jasny i łatwy w odbiorze

Informacje wizualne powinny być proste, jasne i konkretne. Używaj słów, ikonek i obrazków, które twoje dziecko zrozumie przy minimalnym wysiłku. Stosuj to, co rozpozna łatwo podczas „gorszego dnia”, kiedy będzie bardziej niespokojne. Jedno lub 2 hasła, krótkie frazy – to wszystko, czego mu potrzeba. Jeśli stosujesz ikony lub obrazki, możesz każdy z nich opatrzyć nazwą.

Upewnij się, że lista jest przejrzysta pod względem wizualnym – powinna być solidnie przygotowana, z dużymi odstępami między poszczególnymi linijkami, by kolejne hasła były zrozumiałe.

W zależności od tego, jak twoje dziecko reaguje na plan, musisz czasem wyszczególnić lub podkreślić słowa klucze, zwracając uwagę na najważniejsze informacje.

W jaki sposób plan może nauczyć moje dziecko elastyczności?

Kiedy trzeba wprowadzić jakąś zmianę lub dodatkową informację – po tym, jak lub dałeś swojemu dziecku plan – trzeba od razu go przejrzeć razem z nim.

Wyjaśnij zmianę jasno i rzeczowo, kiedy będziesz wykreślać lub nanosić nową zmianę do planu. Pamiętaj, że chcesz jednocześnie połączyć informację werbalną (mowa) z informacją wizualną (zapis w planie), tak by mogła być ona przetworzona przy jak najmniejszy wysiłku. W niektórych przypadkach możesz po prostu wskazać nową informację, nie mówiąc o niej.

Jeśli korzystasz z obrazków, po prostu zmień układ, wykreśl lub dodaj nową informację, dostosowując kolejność do potrzeb. Zwykle najlepiej jest to zrobić wtedy, gdy dziecko obserwuje, co robisz, a ty tłumaczysz spokojnie, że nastąpi zmiana „zmiana”.

W miarę jak dziecko coraz bardziej będzie się przyzwyczajać do korzystania z planu, łatwiej będzie mu sobie radzić ze zmianami. W końcu są one przedstawione i uzasadnione w planie!

Jak może to pomóc mojemu dziecku być lepiej zorganizowanym?

Upewnij się, że twoje dziecko ma łatwy dostęp do długopisu czy ołówka, tak by mogło zaznaczyć na planie każdą wykonaną czynność. Czasami trzymanie planu na podkładce do pisania, do której za pomocą sznurka albo rzepu jest przymocowany ołówek lub długopis, okazuje się najwygodniejsze. Naucz dziecko odhaczać lub wykreślać każde hasło w miarę realizacji planu. W ten sposób dziecku łatwiej jest zrozumieć, na czym polega upływ czasu, i sprawia, że pozostaje ono zorganizowane. Promuje także samodzielność, dając mu aktywną rolę w śledzeniu biegu wydarzeń.

Jeśli korzystasz z obrazków, niech dziecko odpowiada za zdejmowanie ich z tablicy i umieszczanie w kopercie z napisem „Wykonanie czynności”.

Zaznaczanie, odhaczanie i wykreślanie punktów planu

Umieszczanie pustych pól wyjaśnia i definiuje czynność „odhaczania na planie”. Kiedy dziecko zobaczy te puste miejsca, przypomnij sobie o konkretnych rzeczach, które trzeba zrobić, i będzie odhaczać pola w miarę upływu dnia. Umieszczanie krótkiej linii na marginesie obok każdej czynności to kolejny sposób na zorganizowanie miejsca na zaznaczenie planu. Inne dzieci uczą się wykreślać każdą czynność, gdy ją zaczynają lub kończą.

Ci z nas, którzy korzystają z list „do zrobienia”, zazwyczaj wykreślają pozycje po tym, jak każda sprawa zostanie załatwiona. Kiedy jednak uczysz dziecko oznaczać swój plan, istnieje inna opcja, która może być skuteczniejsza – by zaznaczać lub wykreślać każdą czynność, zanim się ona rozpocznie. W ten sposób – po tym, jak czynność zostanie ukończona – dziecko może spojrzeć ponownie na plan i zauważyć kolejne nieoznaczone działanie na liście. Nieoznaczone hasło jasno komunikuje, „co jest następne” w planie, i przypomina, co zrobić – dziecko musi odhaczyć pole i zacząć wykonywać to, co znajduje się w poleceniu” (Faherty, 2016).

źródło: C. Faherty: „Autyzm… Co to dla mnie znaczy?…” Wuj, Kraków 2016

#arkusz #ASD #Asperger #AspieZaklinaczka #autyzm #dostosowanie #edukacja #emocje #grupa #IPET #komunikacja #lekcja #logopedia #metody #MikiLittleAspie #motoryka #mowa #pedagog #percepcja #premium #program #przedszkolak #przedszkole #psycholog #rewalidacja #scenariusz #scenariusze #sensoryka #SI #sposoby #społeczne #SylwiaBagińska #szkoła #terapia #uczeń #umiejętnościspołeczne #uwaga #uważność #zabawa #zaburzenia #zajęcia #ZespółAspergera #zmysły #ćwiczenia Autyzm