Przegląd najnowszych badań naukowych dotyczących genetycznych i środowiskowych czynników ryzyka w rozwoju zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD).
Autyzm jest jednym z najczęściej badanych zaburzeń neurorozwojowych, ale jego dokładne przyczyny wciąż budzą wiele pytań. Jednym z najczęściej zadawanych przez rodziców i specjalistów pytań jest: czy autyzm jest dziedziczny? Współczesne badania wskazują, że zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe odgrywają istotną rolę w rozwoju zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD). W tym artykule przyjrzymy się najnowszym odkryciom naukowym w tej dziedzinie.
Genetyczne podłoże autyzmu
Czy istnieje „gen autyzmu”?
Badania wskazują, że nie ma jednego genu odpowiedzialnego za autyzm. Zamiast tego, ASD jest wynikiem interakcji wielu genów, które wpływają na rozwój mózgu i funkcjonowanie układu nerwowego. Wśród nich wyróżnia się ponad 100 genów, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń ze spektrum autyzmu.
Jakie geny są związane z ASD?
Do najczęściej badanych genów związanych z autyzmem należą:
- SHANK3 – odpowiada za rozwój połączeń synaptycznych w mózgu,
- SCN2A – wpływa na funkcjonowanie neuronów,
- CHD8 – bierze udział w regulacji ekspresji genów,
- NRXN1 – kluczowy w procesie komunikacji między neuronami.
Mutacje w tych genach mogą prowadzić do różnorodnych objawów ASD, takich jak trudności w komunikacji, stereotypowe zachowania i problemy sensoryczne.
Dziedziczność autyzmu – co mówią badania?
Jak duży wpływ mają geny?
Według badań genetyka odpowiada za około 50-80% ryzyka wystąpienia ASD. Oznacza to, że jeśli w rodzinie występują przypadki autyzmu, ryzyko jego pojawienia się u kolejnych pokoleń jest większe.
Badania nad bliźniętami
Najsilniejszym dowodem na genetyczne podłoże autyzmu są badania na bliźniętach:
- Bliźnięta jednojajowe (identyczne DNA): jeśli jedno z nich ma ASD, drugie ma około 80-90% szans na rozwinięcie tego zaburzenia.
- Bliźnięta dwujajowe (częściowo różne DNA): jeśli jedno z bliźniąt ma ASD, drugie ma około 30-50% szans na zaburzenie.
Te wyniki pokazują, że dziedziczenie odgrywa kluczową rolę, choć wpływają na to również czynniki środowiskowe.
Czynniki środowiskowe a autyzm
Mimo że geny są głównym czynnikiem ryzyka, coraz więcej badań wskazuje na rolę czynników środowiskowych w rozwoju autyzmu. Do najczęściej wymienianych należą:
- Komplikacje w czasie ciąży (np. niedotlenienie, infekcje wirusowe matki),
- Wiek rodziców – starszy wiek ojca może zwiększać ryzyko ASD,
- Zanieczyszczenia środowiska – toksyny i metale ciężkie mogą mieć wpływ na rozwój układu nerwowego,
- Czynniki immunologiczne – np. zaburzenia odporności matki w ciąży.
Czy autyzm można przewidzieć na podstawie genetyki?
Testy genetyczne – czy są skuteczne?
Obecnie nie istnieje pojedynczy test genetyczny, który mógłby zdiagnozować ASD. Jednak badania genetyczne mogą pomóc w identyfikacji mutacji związanych z autyzmem, zwłaszcza u dzieci z rodzinną historią ASD.
Podsumowanie – czy autyzm jest dziedziczny?
Na podstawie najnowszych badań można stwierdzić, że:
✅ Autyzm ma silne podłoże genetyczne, ale nie wynika z jednego konkretnego genu.
✅ Ryzyko ASD wzrasta w rodzinach, gdzie już wcześniej występowały przypadki autyzmu.
✅ Środowisko również odgrywa rolę – czynniki prenatalne i epigenetyczne mogą wpływać na rozwój ASD.
Chociaż nauka wciąż bada dokładne mechanizmy dziedziczenia autyzmu, już teraz wiadomo, że jest to zaburzenie o złożonej etiologii, gdzie geny i środowisko oddziałują na siebie nawzajem.
Czy masz dodatkowe pytania?
Zaglądaj częściej na naszą stronę autyzmwszkole.com.
Lista aktualnych źródeł badań dotyczących dziedziczności autyzmu:
- Genetyczne uwarunkowania autyzmu – przyczyny rozwoju
https://diag.pl/pacjent/artykuly/genetyczne-uwarunkowania-autyzmu/ - Przyczyny autyzmu | Czynniki genetyczne i środowiskowe
https://www.medicover.pl/zdrowie/psychiczne/autyzm/przyczyny/ - Czy autyzm jest dziedziczny? Rozważania na temat genetycznego podłoża autyzmu
https://sanitatis.com.pl/2024/01/08/czy-autyzm-jest-dziedziczny-rozwazania-na-temat-genetycznego-podloza-autyzmu/ - Przyczyny autyzmu. Co mówią badania?
https://psychiatraplus.pl/przyczyny-autyzmu/ - Najnowsze odkrycia genetyczne dotyczące spektrum autyzmu
https://psychiatraplus.pl/odkrycia-genetyczne-dotyczace-spektrum-autyzmu/ - Autyzm – Centrum Genetyki Medycznej Genesis
https://www.genesis.pl/akademia-wiedzy/autyzm/ - Czy autyzm jest dziedziczny? Co wiemy o przyczynach genetycznych?
https://autyzm.life/2024/11/13/czy-autyzm-jest-dziedziczny-co-wiemy-o-przyczynach-genetycznych/ - Autyzm a geny. Genetyczne podłoże autyzmu
https://imagene.me/wiedza/autyzmgeny/ - Prawdopodobieństwo wystąpienia spektrum autyzmu u rodzeństwa
https://psychiatraplus.pl/prawdopodobienstwo-wystapienia-spektrum-autyzmu-u-rodzenstwa/ - Najszersze badania genetyczne dziecka autystycznego
https://www.testdna.pl/autyzm/badania-na-autyzm/badanie-genetyczne-autyzm/badania-genetyczne-dziecka-autystycznego/
autyzmwszkole.com 