Jak krok po kroku wprowadzać systemy komunikacyjne wspomagające rozwój mowy i umiejętności społeczne u dzieci z ASD. Metody, wskazówki oraz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Komunikacja alternatywna (AAC) to zbiór metod i narzędzi, które wspierają osoby niemówiące lub mające trudności z komunikacją. Takie systemy jak PECS (Picture Exchange Communication System), Makaton oraz różne formy komunikacji wspomaganej (AAC) pomagają dzieciom i dorosłym z autyzmem, opóźnieniami rozwojowymi lub niepełnosprawnościami ruchowymi w lepszym porozumiewaniu się z otoczeniem.

Czym jest komunikacja alternatywna?

Komunikacja alternatywna to różne sposoby wyrażania potrzeb i emocji przy użyciu obrazków, gestów, symboli lub technologii wspierających. Główne metody komunikacji alternatywnej to:

• PECS (Picture Exchange Communication System): system wymiany obrazków, gdzie dziecko używa kart z symbolami do przekazywania komunikatów.
• Makaton: system wykorzystujący gesty i symbole do ułatwienia komunikacji i rozwijania mowy.
• AAC (Augmentative and Alternative Communication): obejmuje szeroką gamę technologii wspomagających, takich jak aplikacje na tablety, komunikatory głosowe, specjalistyczne oprogramowanie.

Jak wprowadzać komunikację alternatywną?

1. Ocena potrzeb dziecka:
   • Zanim wprowadzisz jakikolwiek system komunikacji, konieczna jest szczegółowa ocena możliwości dziecka. Specjaliści, tacy jak logopedzi, pedagodzy specjalni i psychologowie, oceniają, czy dziecko ma rozwiniętą percepcję wzrokową, słuchową oraz zdolność do rozpoznawania symboli lub gestów.
2. Wybór odpowiedniego systemu:
   • Dobór systemu zależy od umiejętności dziecka. PECS może być idealny dla dzieci, które potrafią rozpoznawać obrazki i łączyć je z konkretnymi przedmiotami. Makaton sprawdza się u dzieci, które potrafią naśladować gesty, natomiast AAC często stosowany jest w przypadku dzieci niemówiących lub wymagających technologii wspomagającej.
3. Stopniowe wprowadzanie narzędzi:
   • Wprowadzenie systemu komunikacji powinno być stopniowe, zaczynając od najprostszych form, np. pokazywanie obrazka, i stopniowe przechodzenie do bardziej złożonych struktur, takich jak zdania.
4. Regularność i konsekwencja:
   • Wdrażanie systemu komunikacji wymaga regularnych ćwiczeń i konsekwencji. Należy pamiętać, aby stosować wybrane narzędzie w różnych sytuacjach: podczas zabawy, posiłków, spacerów czy rozmów.
5. Zaangażowanie rodziny i opiekunów:
   • Rodzice i opiekunowie powinni aktywnie uczestniczyć w nauce komunikacji alternatywnej. Wspólne ćwiczenia w domu pozwalają na utrwalenie zdobytych umiejętności i ułatwiają dziecku korzystanie z systemu w codziennych sytuacjach.
6. Monitorowanie postępów i modyfikacje:
   • Regularnie oceniaj, jakie postępy dziecko osiąga w korzystaniu z komunikacji alternatywnej. W zależności od wyników, można wprowadzać modyfikacje w systemie lub łączyć różne metody, aby komunikacja była jak najbardziej efektywna.

Przykłady ćwiczeń dla poszczególnych systemów:

• PECS:
  • Zacznij od nauki wymiany pojedynczego obrazka (np. z jedzeniem) na dany przedmiot. Następnie przechodź do bardziej skomplikowanych konstrukcji, np. układania prostych zdań z użyciem kilku obrazków (np. „Chcę pić sok”).
• Makaton:
  • Nauka prostych gestów oznaczających podstawowe potrzeby: „pić”, „jeść”, „więcej”. Następnie wprowadzenie symboli i nauka łączenia ich z gestami.
• AAC:
  • Korzystanie z komunikatorów obrazkowych lub aplikacji na tabletach. Wprowadzenie prostych słów (np. „tak”, „nie”) i przechodzenie do bardziej rozbudowanych zdań.

Jakie korzyści przynosi wprowadzenie komunikacji alternatywnej?

• Poprawa komunikacji: Dziecko może lepiej wyrażać swoje potrzeby i emocje, co zmniejsza frustrację i ogranicza niepożądane zachowania.
• Rozwój umiejętności społecznych: Dzięki możliwości komunikowania się z otoczeniem, dziecko łatwiej nawiązuje relacje z rówieśnikami i dorosłymi.
• Wspieranie rozwoju mowy: Komunikacja alternatywna nie wyklucza rozwoju mowy, wręcz przeciwnie – wspiera ją i zachęca dziecko do prób werbalnych.

Najczęściej zadawane pytania o komunikację alternatywną:

1. Czy wprowadzenie komunikacji alternatywnej opóźnia rozwój mowy?
Nie, komunikacja alternatywna wspomaga rozwój mowy i zachęca dziecko do werbalnych prób komunikacji. Wspieranie komunikacji w jakiejkolwiek formie redukuje stres związany z porozumiewaniem się i tworzy podstawy do rozwijania umiejętności językowych.

2. Który system jest najlepszy dla dziecka z ASD?
Nie ma jednego najlepszego systemu. Wybór zależy od indywidualnych umiejętności dziecka, jego preferencji i poziomu rozwoju. Najlepiej skonsultować się ze specjalistą, aby dobrać odpowiednią metodę.

3. Czy dziecko może korzystać z więcej niż jednego systemu komunikacji?
Tak, można łączyć różne metody, np. PECS i gesty z Makatonu. Ważne jest, aby systemy te wzajemnie się uzupełniały i nie powodowały zamieszania u dziecka.

4. Jak długo trwa wprowadzenie systemu komunikacji alternatywnej?
Czas wprowadzenia zależy od indywidualnych predyspozycji dziecka, regularności ćwiczeń i wsparcia otoczenia. Proces może trwać kilka miesięcy lub nawet lat.

5. Jakie są koszty wprowadzenia AAC?
Koszty mogą być zróżnicowane w zależności od wybranego narzędzia. Programy komputerowe, aplikacje na tablety lub specjalistyczne urządzenia mogą być kosztowne, ale istnieją również bezpłatne rozwiązania, takie jak gesty Makatonu czy proste obrazki do druku.

Więcej informacji znajdziesz na stronie autyzmwszkole.com.