Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny opracowany na przykładzie ucznia z ze spektrum autyzmu
WSTĘP
Nie ma dwóch identycznych „przypadków” dzieci ze spektrum autyzmu. Każde jest inne pod względem spektrum zaburzeń. Ma swoje potrzeby, słabości i talenty. Wymaga też indywidualnego wsparcia i zrozumienia.
Odpowiednio dobrane metody i formy pracy dają mu szansę osiągnąć wiedzę i umiejętności, dzięki którym będzie mogło funkcjonować w społeczeństwie najlepiej jak to jest możliwe.
1. Ogólne informacje- charakterystyka dziecka
Uczeń, którego chciałabym przedstawić jest 16 letnim chłopcem. Jest bardzo
cichy, mało aktywny, nie odpowiada na komunikaty od nauczyciela, lub robi to
raczej niechętnie. Mimika twarzy zawsze obojętna, bez emocji. Nie nawiązuje
relacji z rówieśnikami, nie zwraca na nich uwagi. Jego wypowiedzi są krótkie
i niejasne, jakby nie rozumiał większości poleceń czy pytań.
Na podstawie orzeczenia:
rozwój ucznia kształtuje się w granicach inteligencji niższej niż przeciętna i jest nieharmonijny. Trudności w zakresie inicjowania dialogu, podtrzymywania rozmowy. Schematyczność w wykorzystaniu języka, brak spójności wypowiedzi. Trudności ze zrozumieniem żartów, odczytywaniem emocji. Obniżona motywacja do nauki. Niewielka
nadwrażliwość na bodźce słuchowe. Obniżona motoryka, tempo uczenia się i pisania spowolnione. Słaba sprawność manualna. Problemy z czytaniem, pisaniem i umiejętnościami matematycznymi. Dobra zdolność do organizacji materiału postrzeganego wzrokowo.
2. Mocne strony dziecka oraz trudności
Ogólna sprawność fizyczna (motoryka duża)
Mocne strony dziecka: chłopiec porusza się samodzielnie.
Słabe strony dziecka: Chłopiec ma trudności z koordynacją ruchową, trudność
sprawia chwytanie, rzucanie piłką, utrzymanie równowagi.
Potrzeby wynikające z diagnozy dziecka w danym obszarze: rozwijanie ogólnej sprawności motorycznej.
Sprawność rąk (motoryka mała)
Mocne strony dziecka: Chłopiec chwyta drobne przedmioty, umieszcza je np. w
miseczce i butelce, przewraca kartki w książce.
Słabe strony dziecka: Słaba sprawność manualna, nieprawidłowy uchwyt
narzędzia, słaby nacisk.
Zmysły (wzrok, słuch, czucie, węch, równowaga) i integracja sensoryczna
Mocne strony dziecka: bez zaburzeń wzroku i słuchu.
Słabe strony dziecka: zaburzona integracja sensoryczna, niewielka
nadwrażliwość na bodźce słuchowe.
Potrzeby wynikające z diagnozy dziecka w danym obszarze:
Ograniczenie liczby bodźców. Stopniowe oswajanie dziecka z dźwiękami otoczenia.
Komunikowanie się oraz artykulacja
Mocne strony dziecka: Chłopiec rozumie proste polecenia, krótkie pytania.
Czasami potrafi za pomocą gestów zakomunikować swoje potrzeby.
Słabe strony dziecka: Chłopiec mało mówi, nie przejawia potrzeby
komunikowania się z otoczeniem. Nie wita się i nie żegna. Chłopiec nie
naśladuje dźwięków, nie reaguje na mowę otoczenia, tworzy krótkie
wypowiedzi.
Potrzeby wynikające z diagnozy dziecka w danym obszarze:
Wybór i wprowadzenie komunikacji alternatywnej. Rozwijanie mowy, rozumienia;
kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktu i budowania pola wspólnej
uwagi. Zaleca się zajęcia z logopedą.
Sfera poznawcza (opanowanie technik szkolnych, zakres opanowanych treści
programowych, osiągnięcia i trudności, pamięć, uwaga, myślenie)
Mocne strony dziecka: Chłopiec przejawia zainteresowanie niektórymi
przedmiotami, zagadnieniami lubi przewracanie kartek. Ma dość dobrą pamięć
wzrokową, obrazkową. Lepiej zapamiętuje materiał przestawiony w sposób
graficzny. Wykazuje skupienie uwagi, gdy rozmawia się o podróżach,
zabytkach, ciekawych wydarzeniach.
Słabe strony dziecka: Trudności w rozumieniu niektórych pojęć, przede
wszystkim matematyczne . Pismo niewyraźne, spowolnione czytanie. Długo
koncentruje się na wybranej czynności.
Potrzeby wynikające z diagnozy dziecka w danym obszarze:
stymulowanie wszechstronnego rozwoju ucznia, niwelowanie deficytów, usprawnianie
percepcji słuchowej, wydłużanie koncentracji uwagi;
Sfera emocjonalno-motywacyjna (radzenie sobie z emocjami, motywacja do
nauki i pokonywania trudności itp.)
Mocne strony dziecka: chłopiec dłużej skupia się na czynności, którą lubi. Nie sprzeciwia się poleceniom nauczyciela, zachęcony odpowiednio wykonuje zadanie.
Słabe strony dziecka: Jest obojętny na otoczenie, niska motywacja zadaniowa.
Przejawia silnie utrwalone zachowania rutynowe.
Potrzeby wynikające z diagnozy dziecka w danym obszarze:
Wzbudzanie zainteresowania otoczeniem, wzmacnianie pożądanych zachowań i postępów dziecka. Obecność nauczyciela wspomagającego.
Sfera społeczna (kompetencje społeczne, relacje z dorosłymi, relacje z
rówieśnikami itp.)
Mocne strony dziecka: wykonuje proste polecenia, nie sprzeciwia się, nie jest
agresywny.
Słabe strony dziecka: uczeń ma problem w nawiązywaniu relacji interpersonalnych. Chłopiec nie nawiązuje kontaktu wzrokowego lub robi to krótkotrwale. Nie przejawia potrzeby rozmowy z rówieśnikami.
Potrzeby wynikające z diagnozy dziecka w danym obszarze:
Trening umiejętności społecznych. Praca z nauczycielem w kontakcie jeden na jeden, podpowiedzi manualne w procesie rozwijania nowych umiejętności. Budowanie pola wspólnej uwagi, nawiązywanie kontaktu wzrokowego, wzbudzanie zainteresowania dziecka – wykorzystanie przedmiotu, jego zainteresowań.
Samodzielność
Mocne strony dziecka: chłopiec potrafi skorzystać z toalety, samodzielnie je posiłki, ubiera się.
Słabe strony dziecka: Niepewnie komunikuje swoje potrzeby, w kontaktach
interpersonalnych wymaga wsparcia drugiej osoby.
3. Wskazania do pracy z dzieckiem:
- wdrażanie do większej aktywności, wymaganie od ucznia spełniania poleceń na miarę jego możliwości
- ukazywanie potrzeby nabywania różnych umiejętności oraz ich znaczenia i wykorzystania w codziennych sytuacjach;
- nie wyręczanie go w pracach, zadaniach życia codziennego,
wspomaganie - pomoc w kontaktach z rówieśnikami- zachęcanie do rozmów, inicjowanie dialogu
- wspomaganie koncentracji uwagi i wydłużenie czasu na zrozumienie treści
- poszerzanie zestawu ćwiczeń o zabawy ruchowe, prace manualne, zręcznościowe
- ćwiczenie czytania, sylabowania, budowania zdań
- ćwiczenie pisania – po śladzie, wyrazów, zdań
- wykonywanie prac plastycznych, wycinanek, prac manualnych
- konsultacja i terapia logopedyczna;
- ćwiczenia relaksacyjne.
4. Cel ogólny programu
Głównym celem edukacji ucznia jest rozwijanie jego umiejętności i osiągnięcie samodzielności w miarę jego możliwości . Należy tak pracować z uczniem aby w przyszłości :
- mógł komunikować się z otoczeniem werbalnie lub pozawerbalnie,
- potrafił wyrażać swoje potrzeby, emocje
- dzielić się swoją wiedzą i cieszyć z osiągnięć
- stał się osobą niezależną i mógł samodzielnie spełniać swoje
podstawowe potrzeby życiowe, - miał poczucie sprawczości,
- mógł uczestniczyć w różnych formach życia społecznego,
- rozwinął najlepiej jak jest to dla niego możliwe zdolność pisania i
czytania
- Cele szczegółowe:
- możliwie najefektywniejsze komunikowanie się z innymi osobami;
- budowanie potrzeby nawiązywania relacji;
- ukazywanie związku między nabywanymi umiejętnościami a ich znaczeniem poprzez wykorzystanie ich w konkretnych codziennych
sytuacjach; - kształtowanie umiejętności dłuższych wypowiedzi ustnych;
- wspomaganie umiejętności pisania i czytania w zakresie możliwym do osiągnięcia;
- zwiększenie sprawności manualnej poprzez prace z różnorodnymi materiałami i fakturami;
- rozwijanie talentów ucznia i jego zainteresowań w dziedzinie turystyki, historii
- kształtowanie właściwych nawyków ruchowych;
- przygotowanie ucznia do aktywnego spędzania czasu wolnego.
6. Zadania szkoły
- Tworzenie właściwych warunków, niezbędnych do zapewnienia uczniowi komfortu psychicznego, poczucia bezpieczeństwa i akceptacji, nawiązanie pozytywnego kontaktu emocjonalnego nauczyciela z uczniem.
- Rozwijanie u ucznia motywacji do porozumiewania się z drugą osobą, komunikowania potrzeb i stanów emocjonalnych.
- Tworzenie sytuacji edukacyjnych i wykorzystywanie sytuacji życiowych do rozwijania umiejętności komunikacyjnych ucznia.
- Umożliwianie doznawania satysfakcji z osiąganej niezależności.
- Konstruowanie sytuacji wychowawczych umożliwiających doświadczanie relacji społecznych.
- Uczenie zasad współistnienia społecznego oraz kształtowanie umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach społecznych.
- Stwarzanie sytuacji sprzyjających poznawaniu otoczenia, w którym przebywa uczeń.
- Wspieranie rozwoju sprawności psychofizycznej ucznia, prowadzenie zajęć niezbędnych do rozwoju psychoruchowego.
- Zakres i sposób dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia.
- Indywidualizacja procesu nauczania – dostosowanie wymagań edukacyjnych do możliwości i potrzeb ucznia- opracowania nauczycieli uczących.
- Wizualizacja treści nauczania- zapewnienie optymalnych warunków do nauki, uczeń powinien zajmować odpowiednie miejsce w klasie. Wykorzystanie technologii informacyjnokomunikacyjnej np. tablica multimedialna, dyktafon, komputer, zdjęcia notatek z lekcji.
- Dostosowanie tempa pracy do możliwości percepcyjnych ucznia: – zaleca się dzielić materiał nauczania na mniejsze etapy, tak aby były one jasno sformułowane ( uczeń nie jest w stanie zapamiętać wielu trudnych informacji, słówek, uczy się skrótowo) – udzielać szczegółowych, konkretnych wskazówek co i w jaki sposób ma zrobić ( szczególnie gdy obserwujemy u ucznia lęk, niepokój, rozdrażnienie) – z uwagi na wolne tempo pracy graficznej i manualnej uczeń wymagać będzie wydłużenia czasu na wykonanie zadania, wsparcia w postaci dodatkowych materiałów np rysunek, ksero itp. – Sprawdzanie wiadomości ucznia- dokładnie sprecyzować z jakiego zakresu uczeń będzie odpytywany, pytanie formułować jasno, upewniać się czy uczeń dobrze je zrozumiał.
- Pomoc psychologiczno- pedagogiczna: – zajęcia dydaktycznowyrównawcze z przedmiotów sprawiających uczniowi trudności;
- zajęcia z doradztwa zawodowego ( zwrócenie uwagi na mocne strony ucznia i ograniczenia wynikające z niepełnosprawności);
- zajęcia rewalidacyjne rozwijające umiejętności społeczne i komunikacyjne – rozmowy wspierające i konsultacje z zakresu nauczanych treść. Zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów, prowadzących zajęcia z uczniem.
- Działania rozwijające umiejętności społeczne, w tym umiejętności komunikacyjne Nauczyciele będą wspomagać nawiązywanie pozytywnej relacji i budowanie zaufania, co pozwoli na rozwijanie wiary we własne możliwości. Stwarzanie sytuacji społecznych,
zadaniowych, w których uczeń będzie miał możliwość odniesienia sukcesu, zdobycia uznania i aprobaty społecznej. Rozwijanie umiejętności wyrażania swoich potrzeb, poglądów, emocji, asertywnego proszenia o pomoc w sytuacjach trudnych. - Działania usprawniające funkcje poznawcze i społeczne oraz inne związane z potrzebami tego ucznia Stymulowanie rozwoju poznawczego dzięki stosowaniu pozytywnych wzmocnień w postaci częstych pochwał. Zauważanie i eksponowanie sukcesów.
Dostosowanie procesu edukacyjnego do potrzeb i możliwości psychofizycznych ucznia
Angażowanie ucznia w różne wydarzenia szkolne, społeczne i kulturalne. Ważna jest pomoc w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji z rówieśnikami i osobami dorosłymi.
Uczenie współpracy w grupie, rozwijanie kompetencji emocjonalnych.
- Przygotowanie ucznia do samodzielności w życiu dorosłym
Powierzanie działań dostosowanych do możliwości
psychofizycznych ucznia, za które będzie ponosił odpowiedzialność.
Realizacja tematów wychowawczych dotyczących radzenia sobie w
życiu dorosłym np. jak radzić sobie ze stresem, co to znaczy być
asertywnym itp.
Działania wspierające rodziców ucznia we współdziałaniu z
instytucjami
- Pomoc psychologiczno- pedagogiczna- – konsultacje z pedagogiem
szkolnym, psychologiem opiekującym się szkołą z ramienia Poradni
Psychologiczno-Pedagogicznej według ustalonych terminów
Treści zajęć rewalidacyjnych
Treści zajęć zostały dostosowane do potrzeb i możliwości ucznia. Przy ich realizacji należy wykorzystać wszystkie możliwości, jakie stwarza baza dydaktyczna naszej szkoły
Ćwiczenia usprawniające komunikowanie się – wzmacniania podejmowanych przez chłopca prób przekazywania informacji, prowokowanie do rozmów, ćwiczenia przywitania się, pożegnania, sposoby wyrażania emocji, potrzeb, definiowanie osób, rzeczy za
pomocą opisu, przywoływanie gestem, słowem, rozwijanie umiejętności współdziałania z innymi- praca w grupach.
Rozumienie poleceń, znaczeń- zabawy w skojarzenia, opisywanie przedmiotów, zjawisk za pomocą obrazków, odgłosów, odbieranie informacji płynących z otoczenia, nadawanie komunikatów mową, gestem,kierowanie zachowaniem innych osób: chodź, podaj, przesuń
się, popatrz, wytnij, przynieś.
Rozwijanie pamięci i uwagi:
zabawy pamięciowe, opis przedmiotów, które zniknęły z pola widzenia, naśladowanie- zabawy typu powtórz, przerysuj, znajdź różnicę.
Zajęcia rozwijanie umiejętności grafomotoryczne:
rysowanie po śladzie, mokrą gąbka po tablicy, kredą, pisanie po różnych fakturach, malowanie pędzlem, wycinanie, rwanie, ćwiczenie pisania.
Ćwiczenia relaksacyjne:
muzyczne, rozluźniające poszczególne mięśnie, uspokajające.
Przewidywane osiągnięcia ucznia
W wyniku realizacji programu rewalidacyjnego uczeń powinien zrobić postępy w zakresie:
- witania się, żegnania za pomocą słów, gestów
- wyrażania potrzeb, emocji
- współpracy w grupie rówieśniczej
- inicjowania i podtrzymywania rozmów na miarę możliwości
- zrozumienia konsekwencji zachowań
- poprawy koncentracji i uwagi
- rozumienia komunikatów słownych i znakowo-symbolicznych
- reakcji na polecenia
- określania cech przedmiotów, ich funkcji
- poprawy w miarę możliwości kształtu pisanych liter
- aktywnego spędzanie czasu wolnego – np. czytanie książek, rozwijanie
zainteresowań z własnej inicjatywy, zabawy ruchowe, sportowe
Sposoby oceniania postępów
Głównym sposobem na ocenianie postępów ucznia będzie obserwacja jego umiejętności, zachowań, reakcji. Pomocny będzie zeszyt obserwacji, w którym należy notować zachodzące zmiany zachowania czy postępy. Można również posługiwać się arkuszami obserwacji.
Należy wyciągnąć wnioski, które posłużą do wprowadzania ewentualnych zmian w programie terapeutycznym w zależności od potrzeb i postępów ucznia. Każdy program może być modyfikowany tak aby jak najskuteczniej mógł posłużyć uczniowi do rozwijania jego umiejętności. Należy również pamiętać jak duży wysiłek wkłada dziecko w podjęte działania i jak zmienia się jego zachowanie w wyniku realizowanego programu. Program powinien zostać przedstawiony rodzicom lub opiekunom prawnym dziecka do akceptacji.
Ewelina Nowak-Majkut
autyzmwszkole.com 