Nauczanie kooperatywne

Reklamy

David Mitchell wykładowca College of Education, Universiti of Canterbury, Chirstchurch, i konsultant do spraw edukacji włączającej w Nowej Zelandii przedstawia wiele strategii nauczania jedną z nich jest kooperatywne nauczanie grupy

Strategia

„Skuteczni nauczyciele wykorzystują jednocześnie ćwiczenia dla całej klasy, dla grupy i dla poszczególnych uczniów. Nauczanie kooperatywne grupy (czasami nazywane też uczeniem się we współpracy) polega na tym, że uczniowie pracują wspólnie w małych grupach, pomagając sobie nawzajem w wykonywaniu zadań indywidualnych i grupowych. Jest to szczególnie skuteczna strategia w przypadku uczniów ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi, przede wszystkim w grupach uczniów o różnym poziomie zdolności.

Gdy większość uczniów pracuje bez ciągłego nadzoru i wsparcia, masz więcej czasu dla mniejszych grup i jednostek. Nie oznacza to jednak, że uczniowie mają całkowitą wolność postępowania według własnego widzimisię. Nie oznacza to też, że grupujesz uczniów i oczekujesz od nich pracy indywidualnej lub im na nią pozwalasz. Wymaga się od ciebie kierowania ich współpracą i obserwowania jej. W nauczaniu kooperatywnym uczniowie powinni pracować jak zespół, a nie tylko zostać do niego przydzieleni.

Nauczanie kooperatywne jest oczywiście jedną z bardziej wydajnych strategii. W dużej klasie (sytuacja częsta w krajach rozwijających się) może być główną strategią, która pomaga uczniom w nauce. Nauczanie kooperatywne grupy to jak powołanie wielu małych klas i wielu nauczycieli zamiast jednego […].

Grupy wzajemnej pomocy – praktyka

Zdecydowanie najpowszechniejszą formą pracy grupowej, którą zaobserwowałem w wielu krajach, jest coś, co opisuję jako grupy wzajemnej pomocy. Zasadniczo oznacza to, że zdolniejsi członkowie grupy wspierają uczniów mniej zdolnych lub im pomagają, zarówno w sposób zaplanowany, jak i spontaniczny. Poszczególni uczniowie, którzy poszukują lub udzielają pomocy w obrębie grupy, kształtują zadania do wykonania, ale nie mamy w tym przypadku do czynienia – chyba, że w niewielkim stopniu – z poczuciem realizacji wspólnego zadania lub przynależności do grupy. Uważam, że takie podejście jest częściowo uzasadnione, ale można by je pogłębić, co postaram się zaraz wyjaśnić.

Prawdziwe nauczanie kooperatywne grupy jest czymś innym. Wyjaśnię to na przykładzie układanki. Każdy członek grupy ma inny element, a każdy z nich jest niezbędny do ułożenia obrazka. innymi słowy, wszyscy członkowie grupy muszą uczestniczyć w pracy, żeby osiągnąć cel grupowy. Wymaga to współzależności, która może przyjąć różne formy:

współzależność celu – grupa ma jeden cel (np. ułożenie układanki);
współzależność nagrody – cała grupa czuje dumę z osiągniętego celu (może ona mieć charakter wewnętrzny i wynikać z samego faktu, że ułożono obrazek, albo zewnętrzny i wynikać z pochwały za ułożone obrazka);
współzależność zasobów – każdy członek grupy ma różne zasoby (wiedzę lub materiały), które należy połączyć w celu wykonania zadania (np. każdy członek grupy ma element układanki, który trzeba złożyć w całość z elementami pozostałych członków);
współzależności roli – każdy z członków grupy ma przypisaną inna rolę (np. przywódcy, sprawozdawcy, osoby pilnującej czasu).

Podam inny przykład. Ucząc o zwierzętach z parku narodowego, można dać grupom zadanie do wykonania muralu na ścianie klasy. Każdemu uczniowi, włączając tych, którzy mają szczególne potrzeby edukacyjne, można przypisać jedno zwierzę do namalowania, przy czym grupa ustali rozmieszczenie zwierząt i elementów tła.

Nauczanie kooperatywne grupy zakłada, że wszyscy uczniowie, również ci, którzy mają szczególne potrzeby edukacyjne, mogą dać od siebie coś szczególnego. Powodzenie grupy zależy od tego, czy wszyscy jej członkowie partycypują w zadaniu.

Zwykle nauczanie kooperatywne grupy ma miejsce w grupach od sześciu do ośmiu uczniów. Można ich grupować wedle zdolności lub stworzyć grupy mieszane […].

Reklamy

Rola nauczyciela

Sukces nauczania kooperatywnego grupy zależy przede wszystkim od tego, czy zwracamy uwagę na cztery poniższe kwestie.

Kiedy jest najwłaściwszy moment, żeby zastosować w grupie uczenie się kooperatywne? Pewien autor twierdził, że uczenie się we współpracy jest najskuteczniejsze, gdy uczniowie nabędą wystarczającą wiedzę, żeby wdać się w dyskusję i uczestniczyć we wspólnej nauce z rówieśnikami.
Odpowiednie zadania dla grup. Kluczową kwestią jest opracowanie ćwiczeń, które będą właściwe dla wszystkich członków grupy – również dla tych ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi. W przypadku grupy wzajemnej pomocy trzeba pomagać uczniom ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi. Mogą się przydać specjalne karty. W przypadku ćwiczeń mających charakter układanki twoim zadaniem będzie taki ich dobór, żeby wszyscy członkowie grupy mogli sobie z nimi poradzić.
Umiejętność pracy w grupie. To słuchanie, utrzymywanie kontaktu wzrokowego, jasne komunikowanie się, zadawanie pytań, przywództwo, budowanie zaufania, podejmowanie decyzji, zarządzanie konfliktem, zachęty, uznawanie wkładu, zrozumienie czyjegoś punktu widzenia i (przede wszystkim) poszanowanie różnic między ludźmi. Rozwijanie umiejętności grupowych można wspomóc odgrywaniem ról, w którym uczniowie muszą pracować nad różnymi scenariuszami. Spencer Kagan opracował około dwustu „struktur klasowych”, czy też ćwiczeń, które mają na celu usprawnianie różnych aspektów uczenia się we współpracy.
Skuteczne rozwiązywanie pojawiających się problemów. Być może najtrudniejszą kwestią, która pojawia się w grupach, jest odpowiednie podejście do „samotników”, „dominatorów”, uczniów agresywnych lub utrudniających pracę i uczniów biernych. Sposób, w jaki radzimy sobie z takimi zachowaniami w trakcie typowych zajęć z klasą będzie wzorcem dla pozostałych uczniów. Przydać się mogą scenariusze do odegrania, które skupiają się na tego rodzaju zachowaniach, lub wyznaczenie „kumpli” do pracy z konkretnymi uczniami w grupie. Należy też uważnie dobierać członków grupy, tak żeby uczniowie, którzy zachowują się w sposób kłopotliwy, mogli się do niej dostosować. Kluczową kwestią jest uważna obserwacja grup, w których zachowanie uczniów może być problemem, a także przedstawienie informacji zwrotnej i stosowanie pozytywnego wzmocnienia odpowiednich zachowań. Konieczne może być precyzyjne szkolenie dotyczące umiejętności społecznych” (MItchell, 2016).

źródło: David Mitchell: „Sprawdzone metody w edukacji specjalnej i włączającej Strategie nauczania poparte badaniami, HARMONIA UNIVERSALIS, Gdańsk, 2016