Pierwsze spotkania
Rozpoczęcie pracy terapeutycznej z uczniem ze spektrum autyzmu to jedno z najważniejszych i jednocześnie najbardziej wymagających zadań stojących przed nauczycielem, pedagogiem czy terapeutą. Pierwsze spotkania często decydują o dalszej jakości relacji, poczuciu bezpieczeństwa dziecka oraz jego motywacji do współpracy. Dlatego tak istotne jest, aby rozpocząć ten proces świadomie, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb ucznia, jego mocnych stron oraz możliwych trudności.
Praca z dzieckiem w spektrum autyzmu wymaga połączenia wiedzy psychologicznej, pedagogicznej i terapeutycznej, ale także empatii, cierpliwości i otwartości na nieszablonowe rozwiązania. Nauczyciel, który wie, od czego zacząć i jak stopniowo budować strukturę terapii, jest w stanie nie tylko wspierać rozwój umiejętności komunikacyjnych i społecznych, ale także pomóc dziecku odnaleźć się w szkolnej rzeczywistości.
W tym artykule pokażemy krok po kroku, jak rozpocząć pracę terapeutyczną z uczniem z ASD: od pierwszej sesji adaptacyjnej, przez budowanie relacji, aż po planowanie kolejnych działań. Znajdziesz tu praktyczne wskazówki, harmonogram pierwszych pięciu spotkań oraz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.
1. Rozpocznij od diagnozy i indywidualizacji
- Wczesna diagnoza i trafna interpretacja deficytów — pozwala jak najwcześniej rozpocząć terapię i ustalić odpowiednie cele oddziaływań cbt.plWydawnictwo WiR.
- Stworzenie spersonalizowanego planu terapeutycznego (IPET) – uwzględnij mocne strony, zainteresowania, style przetwarzania sensorycznego i potrzeby dziecka polskiautyzm.plcbt.plOśrodek Rozwoju Edukacji.
2. Budowanie relacji i motywacji (podejście rozwojowe)
- Wejdź w świat dziecka, podążaj za jego zainteresowaniami, budując wspólne pole uwagi – tak działa metoda RDI i podejście rozwojowe ePedagogikapolskiautyzm.pl.
- Zaufanie i pozytywna relacja terapeutyczna to podstawa – stwórz bezpieczne, motywujące otoczenie uniqskills.com.
3. Wprowadź strukturę i komunikację wspierającą
- Zakotwiczenie w rutynie i strukturze – ułatwia adaptację i redukuje stres; klasyczne TEACCH to np. plany dnia, wizualne harmonogramy, strukturalizacja przestrzeni polskiautyzm.plcbt.pl.
- Jasna, konkretna komunikacja i pozytywne komunikaty – unikaj negatywnych form („nie skacz”), stosuj komunikaty proaktywne („używamy łóżka do spania”) Poradnia Alterpedagogika-specjalna.edu.pl.
- Wprowadzaj komunikację alternatywną (AAC), gesty, wizualizacje, jeśli potrzeba Fundacja Pomoc Autyzmpolskiautyzm.pl.
4. Wzmacniaj pożądane zachowania, pracuj z mocnymi stronami
- Pozytywne wzmocnienia, nagradzanie pożądanych zachowań i ignorowanie niepożądanych – to fundament terapii behawioralnej (ABA) pedagogika-specjalna.edu.plpolskiautyzm.pl.
- Bazuj na mocnych stronach dziecka (np. dobra pamięć, percepcja, zainteresowania wyspecjalizowane) i rozwijaj je terapeutycznie polskiautyzm.pl.
5. Staraj się o komunikację werbalną i społeczną
- Nawet jeśli dziecko nie mówi — zacznij od komunikacji za pomocą gestów, obrazków, AAC; później stopniowo wprowadzaj mowę Fundacja Pomoc Autyzmforumlogopedy.pl.
- Trening umiejętności społecznych (TUS), nauka emocji, ról społecznych — we współpracy z logopedą, psychologiem, w grupach lub indywidualnie forumlogopedy.plcbt.pl.
6. Adaptuj środowisko szkolne i współpracuj z zespołem
- Zapewnij środowisko przyjazne sensorycznie: zminimalizuj hałas, miganie świetlówek, jaskrawe kolory; użyj żaluzji, uprość przestrzeń pracy cbt.pl.
- Pełna współpraca z zespołem (rodzice, nauczyciele, terapeuci, asystent-cieniem) – klucz do monitorowania postępów i skutecznego wsparcia cbt.plOśrodek Rozwoju Edukacji.
- Promuj tolerancję i integrację w klasie — informuj rówieśników, ucz o różnorodności, angażuj ich w scenariusze zmniejszające izolację ucznia z ASD Ośrodek Rozwoju Edukacjicbt.pl.
Przygotowałam dla Ciebie propozycję pierwszej sesji terapeutycznej z uczniem ze spektrum autyzmu. To scenariusz, który możesz wykorzystać jako inspirację w pracy w szkole lub gabinecie terapeutycznym.
Przykładowa pierwsza sesja terapeutyczna z uczniem ze spektrum autyzmu
Cele sesji:
- nawiązanie pierwszego kontaktu i budowanie poczucia bezpieczeństwa,
- obserwacja zachowań i reakcji dziecka,
- wstępne rozpoznanie preferencji komunikacyjnych i sensorycznych,
- wprowadzenie struktury i przewidywalności.
Struktura spotkania (ok. 30–40 minut)
1. Powitanie i wprowadzenie (5 min)
- Terapeuta wita dziecko prostym komunikatem, np. „Cześć, mam na imię Ania. Dzisiaj spędzimy razem trochę czasu. Zobaczysz, co przygotowałam.”
- Pokazuje plan zajęć w formie obrazkowej lub piktogramów (np. tablica: powitanie – zabawa – przerwa – pożegnanie).
👉 Cel: dać dziecku poczucie przewidywalności.
2. Zabawa wprowadzająca – poznajmy się (5–7 min)
- Prosta aktywność w kręgu zainteresowań dziecka (np. układanie klocków, samochodziki, rysowanie, puzzle).
- Terapeuta podąża za dzieckiem, naśladuje jego działania, komentuje prostymi słowami („Widzę, że lubisz czerwony klocek”).
👉 Cel: budowanie relacji i zaufania.
3. Ćwiczenie komunikacyjne (7–10 min)
- Jeśli dziecko mówi: zabawa w „Pokaż i powiedz” – dziecko wybiera przedmiot z pudełka i mówi, co to jest, do czego służy.
- Jeśli dziecko niemówiące: komunikacja alternatywna (AAC, PECS, gesty) – wybieranie obrazków przedstawiających emocje, jedzenie czy zabawki.
👉 Cel: wstępne rozpoznanie form komunikacji dziecka.
4. Zabawa ruchowa / sensoryczna (5–7 min)
- Krótka aktywność dostosowana do potrzeb dziecka:
- skakanie po matach,
- dmuchanie baniek mydlanych,
- „turlanie piłki” do terapeuty.
👉 Cel: obserwacja reakcji sensorycznych, ćwiczenie naprzemienności i współpracy.
5. Chwila relaksu (2–3 min)
- Krótka przerwa – dziecko może usiąść na pufie, wybrać zabawkę uspokajającą (piłeczki antystresowe, gniotki, klocki sensoryczne).
👉 Cel: nauka sygnalizowania potrzeby odpoczynku.
6. Zakończenie i pożegnanie (3–5 min)
- Podsumowanie prostym komunikatem: „Dzisiaj bawiliśmy się klockami, piłką i obrazkami. Spotkamy się znowu.”
- Wzmocnienie pozytywne: naklejka, pieczątka, uśmiechnięta buźka na karcie pracy.
👉 Cel: pozytywne zakończenie i budowanie motywacji na kolejne sesje.
Wskazówki dla terapeuty
- Obserwuj, co sprawia dziecku przyjemność, a co wywołuje stres.
- Nie narzucaj zadań – podążaj za dzieckiem.
- Zawsze stosuj komunikaty krótkie i jasne.
- Wprowadzaj stałą strukturę – podobny układ zajęć w kolejnych sesjach.
📌 Taka pierwsza sesja ma charakter diagnostyczno-adaptacyjny – jej celem nie jest jeszcze nauka konkretnych umiejętności, ale zbudowanie fundamentu do dalszej pracy terapeutycznej.
Podsumowanie
Rozpocznij od diagnozy, stwórz indywidualny plan, zbuduj relację, zastosuj podejście rozwojowe i strukturalne, wzmacniaj pozytywy, wspomagaj komunikację i adaptację środowiska, wspólnie z zespołem — i sukces terapii będzie bardziej prawdopodobny.
❓ FAQ – Praca terapeutyczna z uczniem ze spektrum autyzmu
1. Od czego zacząć pracę z uczniem z autyzmem w szkole?
Pierwszym krokiem jest poznanie dziecka i jego indywidualnych potrzeb. Należy zapoznać się z diagnozą, porozmawiać z rodzicami, dokonać obserwacji w klasie i w sytuacjach codziennych, a następnie przygotować IPET (Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny).
2. Jak zbudować relację terapeutyczną?
Relacja oparta na zaufaniu i poczuciu bezpieczeństwa to fundament terapii. Warto podążać za zainteresowaniami dziecka, nie wywierać presji, stosować jasne komunikaty i konsekwentnie wzmacniać pozytywne zachowania.
3. Jakie metody pracy sprawdzają się najlepiej?
Do najczęściej stosowanych podejść należą:
- TEACCH – wprowadzenie struktury i wsparcia wizualnego,
- ABA – analiza behawioralna i pozytywne wzmocnienia,
- DIR/Floortime, RDI – rozwój relacji i wspólnego pola uwagi,
- AAC i PECS – systemy komunikacji alternatywnej i wspomagającej.
4. Jak wspierać komunikację dziecka z ASD?
Należy dopasować komunikację do możliwości ucznia. Sprawdzą się:
- krótkie, jasne zdania,
- wsparcie obrazkowe, gesty, symbole,
- stopniowe wprowadzanie systemów AAC, jeśli uczeń nie mówi.
5. Co zrobić w przypadku trudnych zachowań?
Trzeba zrozumieć funkcję zachowania – czy wynika ono z przeciążenia sensorycznego, niezrozumienia sytuacji, czy może frustracji. Zamiast karania warto nauczyć dziecko alternatywnych sposobów wyrażania potrzeb (np. poprzez obrazki, słowa, gesty) oraz stosować strategie samoregulacyjne.
6. Jak zaangażować rówieśników w klasie?
Dobrze jest prowadzić zajęcia włączające – tłumaczyć dzieciom różnice, organizować wspólne zadania, promować empatię i współpracę. Dzięki temu uczeń z ASD czuje się częścią grupy i zyskuje wsparcie.
7. Czy pierwsza sesja powinna zawierać ćwiczenia terapeutyczne?
Pierwsze spotkanie ma głównie charakter adaptacyjno-obserwacyjny. Najważniejsze jest zbudowanie poczucia bezpieczeństwa i relacji. Konkretne ćwiczenia wprowadza się stopniowo, dopiero w kolejnych sesjach.
8. Co robić na kolejnych sesjach terapeutycznych?
Na kolejnych spotkaniach warto wprowadzać stopniowo:
- proste ćwiczenia komunikacyjne – proszenie o pomoc, wskazywanie potrzeb, używanie symboli,
- zabawy w rozpoznawanie i nazywanie emocji – praca z obrazkami, mimiką, scenkami,
- zadania rozwijające naprzemienność i współpracę – np. wspólne układanie klocków, podawanie piłki, gry planszowe,
- elementy treningu umiejętności społecznych (TUS) – odgrywanie ról, nauka zasad w grupie,
- techniki regulacji emocji i sensoryczne przerwy – aby dziecko uczyło się wyciszać i radzić sobie ze stresem.
Każda kolejna sesja powinna być oparta na strukturze i powtarzalności, ale z małymi nowymi elementami rozwijającymi dziecko krok po kroku.
Poniżej przykładowy harmonogram pierwszych pięciu sesji terapeutycznych z uczniem ze spektrum autyzmu.
📑 Harmonogram pierwszych pięciu sesji terapeutycznych z uczniem ze spektrum autyzmu
Sesja 1 – Adaptacja i obserwacja
Cel: nawiązanie kontaktu, poczucie bezpieczeństwa, obserwacja reakcji.
Materiały: klocki, proste zabawki, obrazkowy plan zajęć, piłka, naklejki.
Przebieg:
- Powitanie i przedstawienie planu obrazkowego.
- Swobodna zabawa – podążanie za dzieckiem.
- Prosta zabawa komunikacyjna (np. wskazywanie obrazków).
- Krótka aktywność ruchowa (turlanie piłki).
- Zakończenie – podsumowanie i wzmocnienie pozytywne.
Sesja 2 – Prośby i potrzeby
Cel: wprowadzenie nauki proszenia o pomoc i wyrażania potrzeb.
Materiały: zestaw obrazków PECS, pudełko z zabawkami, przekąska (jako motywator).
Przebieg:
- Powitanie i przypomnienie planu dnia.
- Ćwiczenie: „Chcę…” – dziecko wybiera obrazek lub mówi, co chce dostać.
- Zabawa w wymianę – dziecko podaje obrazek, terapeuta daje zabawkę.
- Krótka aktywność sensoryczna – bańki mydlane.
- Podsumowanie i pożegnanie.
Sesja 3 – Emocje: wesoły i smutny
Cel: rozpoznawanie i nazywanie podstawowych emocji.
Materiały: karty emocji, lustro, maskotki.
Przebieg:
- Powitanie i plan obrazkowy.
- Zabawa w lustro – terapeuta pokazuje uśmiech i smutek, dziecko naśladuje.
- Karty emocji – wskazywanie, kto jest wesoły, kto smutny.
- Scenka z maskotkami – krótkie historyjki ilustrujące emocje.
- Pożegnanie i naklejka jako wzmocnienie.
Sesja 4 – Naprzemienność i współpraca
Cel: rozwijanie umiejętności współdziałania i czekania na swoją kolej.
Materiały: piłka, prosta gra planszowa, klocki.
Przebieg:
- Powitanie i plan zajęć.
- Zabawa w podawanie piłki – „moja kolej – twoja kolej”.
- Prosta gra planszowa – np. układanie pionków.
- Wspólne budowanie wieży z klocków.
- Podsumowanie – podkreślenie sukcesu dziecka w czekaniu i współpracy.
Sesja 5 – Trening społeczny: zabawa w role
Cel: rozwijanie umiejętności społecznych i rozumienia prostych sytuacji.
Materiały: rekwizyty do zabawy w sklep (pieniążki, produkty, torba).
Przebieg:
- Powitanie i plan dnia.
- Zabawa „Sklep” – terapeuta jest sprzedawcą, dziecko kupującym.
- Ćwiczenie proszenia o produkt (słowem lub obrazkiem).
- Rozmowa o zasadach – „Dziękuję”, „Proszę”.
- Podsumowanie – wzmocnienie pozytywne (np. pieczątka, naklejka).
✨ Wskazówki dla nauczyciela/terapeuty:
- Każda sesja powinna mieć strukturę (powitanie – aktywność główna – przerwa – zakończenie).
- Czas trwania: 30–40 minut, z przerwami jeśli dziecko tego potrzebuje.
- Postęp jest stopniowy – nowe elementy wprowadza się krok po kroku.
- Ważne są pozytywne wzmocnienia (pochwały, naklejki, nagrody symboliczne).
#arkusz #ASD #Asperger #aspiepozytywni #AspieZaklinaczka #autyzm #czytanie #dostosowanie #edukacja #emocje #IPET #kolorowanie #komunikacja #lekcja #logopedia #metody #MikiLittleAspie #mindfulness #motoryka #mowa #pedagog #percepcja #pozytywnyprzekazwspektrum #premium #przedszkole #psycholog #rewalidacja #rozwój #scenariusz #sensoryka #SI #społeczne #SylwiaBagińska #szkoła #terapia #tus #uczeń #umiejętnościspołeczne #uwaga #uważność #zabawa #zajęcia #ZespółAspergera #zmysły #ćwiczenia
autyzmwszkole.com 