Interwencje dla małych dzieci ze spektrum autyzmu realizowane przez rodziców oraz dowody ich skuteczności

WP_20150502_002 — foto z komórki Piotrka

Badania prowadzone od mniej więcej 20 lat dowodzą istnienia korzyści wczesnej interwencji u małych dzieci z autyzmem/ZA/ASD gdy jest ona zapewniana przez wykwalifikowanych terapeutów […] Zdaniem agencji badania, dowodzą, że wczesna intensywna interwencja behawioralna skutkuje poprawą w zakresie umiejętności poznawczych i językowych. Z jednego z pośród licznych badań wynika, że dzieci osiągają lepsze wyniki gdy ich rodzice uczą się korzystać w domu ze strategii podobnych do tych, które terapeuci wykorzystują w ramach wczesnej interwencji.

To całkowicie uzasadnione. Rodzice znają swoje dzieci lepiej niż ktokolwiek inny; są silnie zmotywowani do tego, by im pomagać; spędzają też z nimi najwięcej czasu. Rodzice „budujący rusztowanie” w procesie uczenia się swoich dzieci przez wykorzystanie konkretnych strategii uczenia poza godzinami, w których ich dzieci korzystają z innych zajęć interwencyjnych, każdego dnia zapewniają im znacznie więcej doświadczeń w zakresie uczenia się.

[…] Ostatnio podjęto badania mające na celu dokładniejsze poznanie wyników interwencji prowadzonych przez rodziców. Różne badania pokazują, że może ona rozwinąć umiejętności dzieci w zakresie komunikacji i zabawy, a także zwiększyć poczucie satysfakcji i radość z interakcji dzieci i rodziców. Gdy rodzice uczą się wykorzystywać techniki interwencyjne w domu, małe dzieci z ASD lepiej zapamiętują i wykorzystują umiejętności przekazywane im przez nauczycieli i terapeutów. Co więcej, rodzice korzystający ze strategii interwencyjnych twierdzą, że czują się szczęśliwsi, mniej zestresowani oraz bardziej optymistyczni i kompetentni.

W przeprowadzonym niedawno przez dwie z nas oraz jednego współpracownika badaniu (Rogers, Dawson, Vismara, 2015) przyglądałyśmy się sposobowi, w jaki rodzice uczyli się technik interwencyjnych oraz temu, jak korzystały z nich dzieci. W badaniu uczestniczyło osiem rodzin jedno- i dwulatków z ASD, które właśnie zostały zdiagnozowane. Rodziny te zgłosiły się na ochotnika do udziału w trwającym 12 tygodni rodzicielskim programie interwencyjnym złożonym z cotygodniowych godzinnych sesji. Rodzice uczyli się wykorzystywać liczne techniki nauczania skoncentrowane na budowaniu uwagi dzieci, ich komunikowaniu się, interakcjach społecznych i zabawie. Nauczyli się:

Tworzyć sprawiające radość satysfakcjonujące interakcje pomiędzy nimi a dziećmi.
Pomagać swoim dzieciom w rozwoju językowym przez położenie nacisku na znaczenie społeczne wczesnych dźwięków wydawanych przez dzieci.
Wzmacniać pozawerbalną komunikację i umiejętności w zakresie naśladownictwa u swoich dzieci.
Rozbudzać u nich zainteresowanie różnymi zabawkami i umiejętnościami związanymi ze społeczną zabawą.

Rodzice uczyli się wykorzystywać powyższe techniki podczas zabawy z dziećmi i codziennych zabiegów pielęgnacyjnych. Nie musieli wygospodarowywać dodatkowych godzin poświęconych na specjalne nauczanie swoich dzieci. Były to osoby aktywne zawodowo, które dotychczas spędzały możliwie jak najwięcej czasu, bawiąc się z dziećmi i opiekując się nimi. Uczyli się oni wykorzystywać swój dotychczasowy czas poświęcany dziecku w sposób, który pozwalał na większą koncentrację.

[…] Następnie badacze postanowili sprawdzić, w jaki sposób wykorzystywanie technik przez rodziców wpłynęło na ich dzieci. Zanim rodzice zaczęli uczyć się technik, dzieci uczestniczące w badaniu nie wydawały niemal żadnych dźwięków przypominających słowa. Gdy tylko jednak zaczęli regularnie wykorzystywać w domu techniki interwencyjne, większość dzieci zaczęła podejmować próby wypowiadania słów w celach komunikacyjnych, a nie tylko naśladować czy powtarzać dźwięki. To samo dotyczyło naśladownictwa. Stopniowo zwiększała się jego częstotliwość, kiedy rodzice zaczęli korzystać z technik interwencyjnych w domu.

Rodzice okazali się poza tym równie biegli jak terapeuci pomagając dzieciom w nauce wypowiadania słów i w naśladownictwie. To pokazuje, że rodzice którzy uczą się korzystać z technik interwencyjnych mogą być tak samo efektywni w nauczaniu ważnych nowych umiejętności związanych z uczeniem się oraz w „budowaniu rusztowań” nowo nabytych przez dzieci umiejętności jak wyszkoleni terapeuci.

Rewalidacja scenariusze programy inspiracje dla uczniów ze spektrum autyzmu

Istnieje kilka różnych powszechnie dostępnych programów interwencyjnych przeznaczonych do realizacji przez rodziców – kilka podlega obecnie badaniom. Należą do nich m.in.: Hanen More than Words; Denwerski Model Wczesnego Startu (The Early Start Denver Model); Pivotal Response Training; Nauczanie Reakcji Podstawowej (Responsive Teaching); Komunikacja Społeczna, Kontrola Emocji (Social Communication, Emotional Regulation) oraz Wsparcie Transakcji (Transactional Support SCERTS) (Rogers, Dawson, Vismara, 2015). Wszelkie zestawy i techniki łatwych do zastosowania strategii z których rodzice mogą korzystać w swojej codziennej aktywności znajdziecie w książce – patrz źródło poniżej.

źródło: Sally J. Rogers, Geraldine Dawson, Laurie A. Vismara „Metoda Wczesnego Startu Dla Dziecka z Autyzmem (ESDM) Jak wykorzystywać codzienne aktywności, aby pomóc dzieciom tworzyć więzi, komunikować się i uczyć”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015