Historia wolontariatu koleżeńskiego, rozumianego jako nieformalne relacje o różnym stopniu zażyłości i symetryczności, sięga XX wieku i amerykańskich programów profilaktyczno-prewencyjnych skierowanych do dzieci z rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym (rodzin biednych, niepełnych, patologicznych).
Jest to każda relacja niosąca potencjał zmiany w której dochodzi do dzielenia się wiedzą i doświadczeniem ze znaczącym innym niebędącym krewnym ani przyjacielem. Działają one do dziś i opierają się na tworzeniu relacji między dwiema osobami – dorosłym, który pełni rolę mentora, oraz dzieckiem. Ważny w budowaniu tej relacji jest udział organizacji pośredniczącej, odpowiedzialnej za rekrutację dziecka, oraz wolontariusza, która również wspiera i monitoruje przebieg relacji mentorskiej. Wolontariat koleżeński to obecnie powszechny standard pomocy osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym, w tym osobom z autyzmem.
W wielkiej Brytanii ponad 20% Brytyjczyków jest zaangażowanych w tę formę pomocy, są to osoby w różnym wieku i różnego pochodzenia. Statystyka odzwierciedla tu długą tradycję społeczeństwa obywatelskiego, którego ważnym elementem jest wyrównywanie szans. Szerokie grono odbiorców wolontariatu koleżeńskiego to osoby z różnego rodzaju zaburzeniami zdrowia psychicznego, w tym osoby z autyzmem, schizofrenią, demencją, depresją, i problemami lękowymi.
Organizacyjno-finansowa struktura wolontariatu koleżeńskiego jest centralnie skoordynowana. Wiekszość projektów jest finansowanych ze srodków samorządowych, niektóre z organizacji samorzadowych, firm prywatnych oraz instytucji publicznych. Podstawowym celem społecznym wolontariatu koleżeńskiego jest zwiększenie kapitału społecznego, z którego czerpie cała społeczność.
Koszty wykluczenia społecznego osób z autyzmem w Wielkiej Brytanii są obliczane na około 28 miliardów funtów rocznie. Wolontariat koleżeński zwalnia instytucje z dodatkowych, kosztownych ról, przyczyniając się również do prewencji i wczesnej interwencji, korzysta zarówno z zasobów wolontariusza, jak i osoby z autyzmem, by zwiększyć kapitał społeczny lokalnej społeczności oraz dać osobom wykluczonym możliwość partycypacji społecznej i czerpania korzyści z naturalnych interakcji i prowadzenia dzięki temu bardziej samodzielnego i autonomicznego życia.
Wdrażanie projektów wolontariatu koleżeńskiego dla osób z ASD już od 1997 roku koordynuje w Wielkiej Brytanii The National Autistic Society (NAS). W tym okresie zostało zrealizowanych kilkanaście projektów wolontariatu koleżeńskiego dla ponad 200 rodzin. Programy obsługiwane są przez kilkunastu pracowników organizacji. Wolontariusze to osoby z całego kraju społecznego i zawodowego, osoby różnej płci, w różnym wieku, również osoby z niepełnosprawnościami.
Osoby z autyzmem rekrutowane są ze wszystkich rodzajów szkół. Podstawowym warunkiem zakwalifikowania do programu jest brak zachowań trudnych, które mogą zagrażać bezpieczeństwu osoby lub jej otoczeniu. Opieka NAS nad uczestnikami nie kończy się wraz z zakwalifikowaniem do projektu, ale obejmuje cały okres jego trwania.
Wolontariat, który ma wesprzeć osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w Polsce, wiąże się z różnymi problemami. Po pierwsze tylko 9% Polaków jest zaangażowanych w wolontariat, to najniższy wynik spośród obywateli 27 badanych państw Europy. Po drugie, w Polsce większość projektów wolontariackich związanych z osobami z autyzmem skierowana jest do dzieci. Pomysłów jest wiele, ale nie wchodzą one w skład systemu i nie są skierowane do grupy nastoletnich osób z autyzmem, która potrzebuje największego wsparcia. Wolontariat koleżeński, obecnie finansowany w ramach programów PFRON, jest realizowany w Warszawie (Stowarzyszenie Inspiracji Społecznych „Ukryty Potencjał”), Łodzi (Krajowe Towarzystwo Autyzmu, Oddział w Łodzi) i w Lublinie (Fundacja Alpha).
Wolontariat koleżeński jako wsparcie społeczne mniej sformalizowane jest odpowiedzią na potrzeby osób z autyzmem. Nie wymaga takiego wsparcia jak wsparcie profesjonalistów, ponieważ wykorzystuje społeczną pracę wolontariuszy. To duży krok w drodze do społeczeństwa otwartego i obywatelskiego, które organizuje relacje społeczne, czerpiąc z zasobów wszystkich członków (Płatos i in. 2015: 107-129).
źródło: A. Prokopiak: Uczeń z autyzmem, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2017
- Kim jest znajomy – arkusz pracy dla ucznia ze spektrum autyzmu
- Wyścigi w ubieraniu się, zarządzanie czasem – umiejętności społeczne
- Bańki przestrzeni osobistej – uwaga, scenariusz zabawy
- Integracja klasy – Poznajemy się – ćwiczenia i scenariusze zajęć
- Scenariusze zajęć integracyjnych – spektrum autyzmu
- Trening Kontroli Złości – zajęcia socjoterapeutyczne
- Przyjmowanie cudzej perspektywy – teoria umysłu, terapia
- Rozwiązywanie problemów – jedna z najważniejszych umiejętności u Twojego dziecka
- Koordynacja wzrokowo – ruchowa – scenariusz zajęć, ASD
- Lubię siebie – Program Zajęć Socjoterapeutycznych
- Przedstawianie się – element nawiązywania kontaktów interpersonalnych
- Mówimy dobrze o innych – scenariusz zajęć socjoterapeutycznych
- Zasada Fair Play – umiejętności społeczne, scenariusz zajęć
- W grupie siła – Współpraca – scenariusz zajęć
- Lekcje twórczości: Rozwijanie umiejętności współdziałania w grupie
- Uczymy się współpracy – Jestem dobrym kolegą, koleżanką – scenariusz zajęć warsztatowych
- Oceń poziom komfortu społecznego dziecka ze spektrum autyzmu
- Mój przyjaciel – scenariusz zajęć
- Pomaganie – scenariusz zajęć
- Wyobraźnia – wspólne tworzenie historii – scenariusz zajęć
- Samodzielność w ASD
autyzmwszkole.com 