Dokąd zmierzamy?
Kiedy w końcówce lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku zaczynaliśmy naszą pracę nad treningiem asertywności, świat był o wiele mniej skomplikowanym miejscem. Bycie asertywnym oznaczało mniej więcej upominanie się o swoje prawa, niepozwalanie innym, by nami pomiatali czy nas wykorzystywali. Ze względu na charakter tamtych czasów zakres asertywnych zachowań szybko się poszerzył, obejmując wsparcie dla ruchów społeczno-politycznych na rzecz praw człowieka, równości kobiet, wolności osobistych.

Oczywiście wspomniane problemy dotyczące jednostki i społeczeństwa nadal są aktualne, ale dziś idei „asertywnego życia w szalonym świecie” towarzyszy ostrzeżenie. Obecnie dużo istotniejsza niż kiedykolwiek wcześniej jest ocena możliwych konsekwencji asertywnego działania. Zazwyczaj warto podjąć ryzyko, ale czasami najlepiej jest po prostu odpuścić.
Ponieważ świat stale się zmniejsza, możemy sobie wyobrazić cały szereg prawdopodobnych czynników determinujących rozumienie tego, na czym polega bycie asertywnym w relacjach interpersonalnych. Wszyscy możemy liczyć na dalsze postępy, jeśli chodzi o:

• większy nacisk na równość w relacjach międzyludzkich;
• skuteczniejsze sposoby radzenia sobie ze złością;
• rozpoznawanie, kiedy odpuścić, by raczej zaakceptować sytuację niż domagać się jej zmiany;
• zwiększenie wrażliwości na potrzeby innych (nie wszystko kręci się wokół ciebie czy
  mnie);
• wypracowanie lepszych sposobów radzenia sobie z dręczeniem w szkole, w grupie społecznej i na poziomie globalnym;
• nowe metody asertywnej komunikacji za pośrednictwem mediów elektronicznych i społecznościowych;
• umiejętne radzenie sobie z różnorodnością kulturową, z odmiennym stylem życia i światopoglądem.

Nie możemy przewidzieć przyszłości, nie mamy niezawodnej szklanej kuli. Jesteśmy jednak pewni, że zarówno teraz, jak i w przyszłości asertywne podejście w przypadku równorzędnych relacji z ludźmi pomoże ci w zaspokajaniu własnych potrzeb i osiąganiu celów. A jeśli będziesz stosował się do zaprezentowanych w tej książce wytycznych, to skorzystają na tym także ludzie obecni w twoim życiu.

Robert E. Alberti

Kto potrzebuje asertywności?
Joanna bardzo się irytowała, kiedy sąsiad przychodził do niej i plotkował o innych sąsiadach niemal godzinę bez przerwy. Przede wszystkim była zła na siebie, że pozwalała, by cała sytuacja powtarzała się po raz kolejny.

Czy niniejsza publikacja jest przeznaczona głównie dla osób, które tak jak Joanna nie są w stanie bronić własnych praw? Niekoniecznie. Dla takich czytelników napisaliśmy pierwszą wersję tej książki, wydaną w 1970 roku. Przez te wszystkie lata wiele się nauczyliśmy i jedno wiemy na pewno: każdy potrzebuje czasami pomocnej dłoni, aby lepiej układać sobie stosunki z ludźmi.
Jeśli jesteś jak większość ludzi, to twoja osobista moc codziennie jest osłabiana – w domu, w pracy, w szkole, w sklepach i restauracjach, na wszelkiego typu spotkaniach – zarówno w sposób banalny, jak i znaczący. Wielu z nas czuje się zagubionych, nie wiedząc, jak postąpić w różnych sytuacjach.

Co na przykład robisz, kiedy:

• chcesz odmówić spełnienia czyjejś prośby?
• w trakcie obiadu dzwoni do ciebie natrętny telemarketer?
• twój współpracownik obraża cię przy innych pracownikach?
• twój partner rzuca ci lubieżne spojrzenia?
• kino domowe sąsiada dudni o trzeciej nad ranem?
• twoje dziecko jest wobec ciebie opryskliwe?

Czy potrafisz okazać ciepłe, pozytywne uczucia drugiemu człowiekowi? Czy bez problemu rozpoczynasz rozmowę z nieznajomym na przyjęciu? Czy odmawianie osobom, które potrafią skutecznie przekonywać, sprawia ci trudność? Czy czasem masz poczucie, że nie potrafisz jasno wyrazić swoich potrzeb? Czy często znajdujesz się na dole „hierarchii dziobania” i jesteś rozstawiany przez innych po kątach? A może sam rozpychasz się łokciami, żeby wyszło na twoje?

W tych i wielu podobnych sytuacjach wszyscy potrzebujemy pewnych „strategii przetrwania”, czyli sposobów reagowania, które uzmysłowią innym ludziom, że coś jest nie tak. Niektórzy radzą sobie, dławiąc emocje, pogrążając się w milczeniu i ogarniającej ich irytacji. Inni reagują nieprzyjemnie, próbując upokorzyć drugą osobę.

Sądzimy, że istnieje lepszy sposób. Jesteśmy zwolennikami równości jako stylu postępowania. Nie stawiania na swoim. Nie odpłacania pięknym za nadobne. Ale też nie nadstawiania drugiego policzka. Uważamy, że bardzo ważne jest utwierdzanie w poczuciu własnej wartości zarówno siebie, jak i drugiego człowieka. Chociaż nie ma jednego właściwego sposobu radzenia sobie w wymienionych wcześniej sytuacjach, to jest kilka podstawowych zasad, które pomogą ci odzyskać pewność siebie i skuteczność w relacjach z ludźmi. Zasady te poznasz dzięki naszej
książce. Dowiesz się z niej, jak wypracować i stosować taktyki, które są uczciwe i nie naruszają poczucia godności żadnej ze stron. Nie musisz zastraszać innych, aby samemu uniknąć zastraszenia. Nie musisz godzić się na to, by ktokolwiek rozstawiał cię po kątach. Dzięki asertywności będziesz umiał radzić sobie w takich sytuacjach uczciwie i bezpośrednio oraz pozostawać z każdym na równej stopie – przynajmniej w większości przypadków.

Robert Alberti, Michael Emmos

Dziennik indywidualnego rozwoju

To, gdzie się urodziłam i gdzie oraz jak żyłam, nie jest ważne. Ważne jest, co zrobiłam z tym, gdzie byłam – i to powinno stanowić przedmiot mojego zainteresowania.

Georgia O’Keeffe

Chcielibyśmy zachęcić cię do zainicjowania w tej chwili swojego indywidualnego procesu rozwoju w kierunku bardziej efektywnej autoekspresji poprzez założenie dziennika indywidualnego rozwoju. Można go porównać do dziennika okrętowego zawierającego dane o drodze, którą pokonał statek. Codzienne zapiski dotyczące twojej asertywności pomogą ci ocenić postępy z perspektywy dłuższego czasu. Po kilku tygodniach przekonasz się, ile bogatych informacji o twojej rozwijającej się asertywności mogą ci one dostarczyć.

Namawiamy cię do zaopatrzenia się w specjalny notatnik, bloczek, teczkę, czy cokolwiek innego w czym można zapisywać swoje myśli, obserwacje, odczucia i postępy na drodze ku większej asertywności.

Załóż Dziennik

Zapiski w twoim dzienniku mogą zawierać opisy autoanalizy, notatki o lekturach, cele i wszystko inne, czemu chciałbyś się przyjrzeć. Jeśli będziesz swój dziennik prowadził regularnie, stanie się on bardzo ważnym narzędziem w programie twojego indywidualnego rozwoju. Zamierzając dokonać szczególnych zmian w swoim życiu być może zechcesz prowadzić dokładniejsze notatki. Poświęć trochę więcej miejsca dla pięciu wymiarów swojego życia, które są związane z asertywnością. Określ znaczenie wyłaniających się sytuacji i ludzi obecnych w twoim życiu, zapisz swoje postawy, myśli i przekonania, zauważ własne zachowania i przyznaj, że istnieją przeszkody w wyrażaniu siebie.

Warto zacząć od zapisania czynników zewnętrznych wpływających na rozwój asertywności. Zauważ z którymi sytuacjami i osobami skutecznie dajesz sobie radę, a które sprawiają ci kłopoty. Zwróć szczególną uwagę na wszelkie ustalone wzorce pojawiające się w twoim życiu. Czy jesteś bardziej asertywny w stosunku do obcych, czy do bliskich? Czy potrafisz w czytelny sposób bronić swoich praw ale masz trudności z wyrażaniem uczuć? Czy takie czynniki jak wiek, płeć, czy funkcja (np. związana z władzą) innej osoby są dla ciebie istotne?

Zastanów Się Nad Sobą

Precyzyjne ocenianie postaw jest bardzo trudne, a szczególnie kłopotliwe okazuje się obiektywne spojrzenie na siebie samego. Mimo to zachęcamy cię do zapisywania w dzienniku swoich odczuć dotyczących prawa do asertywnego zachowania. Przyjrzyj się w tym kontekście różnym sytuacjom i ludziom na których samodzielnie wywierasz wpływ. Zastanów się, czy reakcja na krytykę twojej osoby przez szefa lub nauczyciela jest na miejscu.

Ocena własnego zachowania nie jest trudna ale może zająć trochę czasu. Jeśli zaczniesz uważnie obserwować swoje zachowanie (wystarczy nawet tydzień) i regularnie zapisywać swoje spostrzeżenia w dzienniku, będziesz mieć pojęcie o skuteczności nawiązanego przez siebie kontaktu wzrokowego, przybieranego wyrazu twarzy, postawy ciała i innych elementów zachowania. Pomocne może okazać się obserwowanie ludzi, których uważasz za skutecznych i asertywnych oraz opisanie niektórych zalet ich zachowania.

Przeszkody mogą być najłatwiejszym przedmiotem obserwacji. Większość ludzi chce działać asertywnie ale istnieje wiele barier, które utrudniają asertywne zachowanie. Najczęściej występujące przeszkody wewnętrzne można podzielić na obawy przed możliwymi konsekwencjami i brak umiejętności. Najtrudniejszymi zewnętrznymi przeszkodami okazują się natomiast inni ludzie. Opisz w swoim dzienniku przeszkody, które najbardziej utrudniają ci stawanie się bardziej asertywną osobą.

autor: Robert Alberti, Michael Emmons

źródło: Asertywność … Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001, Asertywność, Sięgaj po to, czego chcesz nie raniąc innych, 2018