Rozumienie komunikacji jest drugą funkcją „czytania umysłu” inaczej – rozumienia intencji innych osób. W książce pt. „Jak uczyć dzieci z autyzmem czytania umysłu” autorzy opisali problemy dzieci z autyzmem związane z tzw. „ślepotą umysłu” : szczególną trudnością we wnioskowaniu na temat stanów umysłowych, sugeruje się nawet, iż ten deficyt może leżeć u podstaw pozostałych nieprawidłowości rozwojowych dzieci z autyzmem (Howlin, Baron-Cohen, Hadwin 2010).
O co chodzi?
„Grice, filozof języka przekonywał, że najważniejszą czynnością, którą wykonujemy, poszukując znaczenia słów drugiej osoby, jest wyobrażenie sobie, co mogło być jej komunikacyjną intencją. Kiedy policjant krzyczy „Rzuć to”, rabuś nie zastanawia się nad wieloznacznością terminu „to”, lecz przeciwnie, szybko wnioskuje, że intencją policjanta było odniesienie słowa „to” do pistoletu tkwiącego w jego dłoni, jak również że policjant chciał, żeby rabuś rozpoznał jego intencję użycia tego wyrazu w taki właśnie sposób. Podobnie, jeśli nauczyciel wychowania plastycznego wyda uczniom polecenie: „Dziś będziemy malować królika w klatce”, wszyscy w klasie mają świadomość, że nie oznacza to, iż nieszczęsny królik powinien zostać pokryty farbą.
Oczywiście, w odszyfrowaniu mowy figuratywnej (takiej jak ironia, sarkazm, metafora lub humor) umiejętność czytania umysłu jest ogromnie ważna, ponieważ w tych sytuacjach nadawca nie ma intencji, żeby jego komunikat był rozumiany dosłownie.
Ta analiza języka w kategorii złożonych intencji komunikacyjnych wyjaśnia, że podczas odszyfrowywania mowy wykonujemy znacznie więcej aniżeli proste przepracowanie kolejnych wyrazów. Wchodzimy poza to, co usłyszeliśmy, aby móc wysunąć hipotezę na temat stanu umysłu mówcy.
Gesty
Grice nie ograniczył tej analizy do mowy, lecz twierdził, że ten sam proces jest wykorzystywany w niewerbalnej komunikacji. Jeśli osoba A wykonuje gest wyprostowaną ręką z otwartą dłonią w kierunku wejścia, to osoba B natychmiast przypuszcza, że A ma na myśli (= jej intencją jest, żeby B zrozumiała), iż powinna wejść.
Czytanie umysłu odgrywa bardzo istotną rolę w udanej komunikacji także poprzez umożliwienie nadawcy monitorowania potrzeb informacyjnych słuchacza, to znaczy oceniania, co słuchacz już wie, a czego nie wie, a także jakie jeszcze informacje trzeba mu przekazać, aby zrozumiał intencję komunikacyjną. Co więcej, aby komunikacja była udana, nadawca musi także monitorować, czy jego przekaz został zrozumiany zgodnie z jego intencjami, czy też wymaga sparafrazowania, aby wyjaśnić dwuznaczność. Po raz kolejny dialog rozumiany w ten sposób staje się czymś więcej niż tylko produkowaniem mowy: jawi się jako coś nierozłącznie związanego ze zdolnością do czytania umysłu”.
Wjęcej tu: Autyzm/Spektrum Autyzmu/Zespół Aspergera – trudności językowe i ciągłe problemy z komunikacją
źródło: P. Howlin, S. Baron-Cohen, J. Hadwin: „Jak uczyc dzieci z autyzmem czytania umysłu…” , JAK, Kraków 2010
